sabato 5 novembre 2011

A carrasegare si curriat sa pudda



“Ancu t’ipilant che i sa pudda ‘e carrasegare”
fut unu de sos frastimos ch’intendia cando fui minore.
Tando sa zente fut frastimajola meda, rutza, povera chi non si podiat permittere mancu unu pagu ‘e ducassione chi lassaiat a sos segnores.
In dogni briga si podiat intendere custa beneiscione. Fut un’irroccu feu abberu, ligadu a un’usantzia de sa idda ‘e Ittiri, a carrasegare.
In cussos annos nde fumis appena essende dai sa gherra chi, a manos pienas, aiat ippastu luttos e arrennegos e i su carrasegare fut s’occasione, pro mannos e minores, de calchi mamentu de allegria e de divestimentu.
Si faghiant sos ballos: massimu in sas ustimas dies, su sotziu ammanitzaiat calchi garaggiu mannu cun sos festones de castaveglina colorada, sas istellas filantes e i su grammofono. A in ie, sa zente, su sapadu notte e i sa dominiga sero, attoppaiat mascarada e, a su sonu de cussa musica a tottu volume, chi si ch’intendiat in sos intorinos, ognunu s’illudiat de essere unu grande balladore de valzer e de tango.
Si podiat bidere calchi “ domino “; chie podiat si lu faghiat, ma bastait, chentza ipesa, de si ponnere duas munneddas una subr’a s’atera, de si che nde cuccuddare una e, pro sa mascara a cuare sa cara, bastaiat unu bicculu de pannu nieddu cun duas istampas pro sos ojos.
Peri sas carrelas a denotte passaiant gruppos de mascaras chi tzoccaiant in sas domos pro si fagher cumbidare.
Ogni annu tiu Gosamu Baraddu e tiu Pesdeposcu, chi funt duos comicos de ratza e faghiant riere chentza abberrere bucca, allegraiant sa idda cun sas pantomimas issoro; lis bastaiat unu pagu ‘e fantasia pro si mascarare e dai su bigliasdu ghiaiant isfiladas busdellosas chi che la finiant in piatza de su mascadu cun risos, ciascos, buglias e imbreagheras.
Non mancaiant sas frijolas, cuddas longas allorigadas chi si faghiant cun s’imbudu, in colore ‘e oro, cavaccadas de tuccaru chi, solu su fiagu chi essiat dai sas domos, ti consolaiat.
Sa caulada, unu mandigu fattu cun cosa ‘e porcu, lasdu, fae e caule a conca, pudiat sas carrelas, ma pienaiat sa matta, in tempos de famine.
Ma, pro torrare a su frastimu, s’ustima die de carrasegare si curriat sa pudda; nd’appiccaiant una pendulende a conc’a terra da unu cannau, e, bia e tottu, nde l’ippiliant sas pumas, fintzas chi unu, non resessiat a nde l’istaccare in su tottu e a si nde la leare.
Sas puddas puru, tando, aiant su valore issoro: sos chi podiant si las pesaiant pro sos osos e, daghi funt betzas pro su brou; mancu sos pes si che furriaiant chi, s’iscotzaiant e si coghiant in sa bagna.
Gasichè medas funt sos chi cheriant lograre cussu premiu.
Sos organitzadores de custu divertimentu, dai manzanu, in carrela ‘e cuventu, pius in subra de s’asilo, piatzaiant unu cannau longu, ligadu, a un’ala, a su bascone de su palattu de tia Dominiga Faedda e, a s’atera’ala, a unu bascone de sa fatzada ‘e a ojos.
Poi ustadu, sa zente ch’attoppaiat da ogni chirriu de idda, dai chitto, pienaiat sa carrela dai Santa Rughe fintz’a s’iscalinada e i su muraglione ‘e cuventu e, a cando a sas tres, non b’aiat logu ‘e minter tudda.
B’aiat zente accherada in sos bascones, in sos poggiolos, subra sas petzas, in calchi cadrea, tott’ippettende, ciarrende, in movimentu, ippinghendesi in chisca de unu trettu adattu a bidere pius bene.
Non solu pitzinnos e giovanos, ma zente manna puru e calchi furisteri non si pesdiat custu divagu.
A mesania de su cannau, calicunu, ligaiat a sos pes, una pudda, ia, a conc’a terra chi comintzaiat luego a attappare sas alas cascarende, si frimmait calchi iscuta, poi torraiat a s’agitare cun sas alas in bolu e piulende sempre pius forte.
Sos pitzinnos, cant’istaiant a comintzare, sutta, abboghinaiant brinchende e battende sas manos in chisca ‘e intendere sa pudda.
Pianu pianu, si comintzaiat a ch’istrecciare sa zente dai mesu carrela pro che l’ammuntonare in sas azanellas e, canta podda chi leaiant cussos giovanos chi a bratzos ippastos, chiscaiant de cuntennere sa zentoria, chentza la podere addoloire, ca nisciunu cheriat torrare insegus: a tottu piaghiat de istare in prima fila.
Ma pro podere comintzare, sa carrela deviat essere totta libera pro sos caddos chi pigaiant currende, eppuru non mancaiat calchi prepotente chi, a fortza de ippintas e cuidadas, si faghiat logu e si che piatzaiat addainanti.
Intantu in Santa Rughe, manu manu arriviant sos caddos iscurritzende cun sos chi cheriant pastezipare a i cussu giogu cudrele ca sa pudda che la finiat masturiada.
Funt tottu piseddatzos iperigulados, attrividos, atzudos, abituados a currere a caddu cun naturalesa.
Sos caddos, funt frunidos cun fioccos de ogni colore, cun sonaglinos e i sos pilos fattos a tritza; sos cavaglieris, m’ammento chi in tuju giughiant muncaloros colorados.
Intantu sa pudda, sempre appiccada battagliende, s’iscura, non podiat ischire su chi li fut sutzedende.
Daghi a fines, si resessiat a ponnere unu pagu de osdine, podiat comintzare sa gara pro divagare tottu sos chi bi funt.
In Santa Rughe, si daiat su “via” a su primu chi, cun d’unu coppu ‘e neviu, faghiat pastire su caddu chi curriat ispronadu a s’isfidiada, in mesu a duas alas de zente festajola.
Primu de arrivire sutta a su cannau, su piseddu, si ficchiat cun lestresa e abilidade, chi pariat de i cuddos de sos giogos de Zanfretta, subra sa sedda. Cun d’una manu sighiat a mantennere sa briglia e cun s’atera chiscaiat de nd’istratzare sa pudda dai sa fune
Sas boghes e i sos intzerros pienaiant sas aeras. Sighiant sos fruscios si, su cavaglieri
faddiat, ma, si resessiat assumancu a toccare cussu pover’animale ligadu e
impotente, su cattari cattari, t’insusdiat.
Su caddu sighiat a currere e che ostaiat in s’istradoneddu, che falaiat in s’istradone mannu e torraiat a Santa Rughe pro ippettare torra su turnu sou.
Calchi barrosu invece, che faghiat pigare su caddu in s’iscalinada pesende iscumpigliu, ca medas, assustados chiscaiant de si ch’illasgare ippinghendesi pari pari, abboghinende e frastimendelu.
Poi toccaiat a su ‘e duos e fattu fattu a tottu sos ateros chi, che iffederados, truvaiant sos caddos e, si cun sos zocculos iffrigaiant in sa rocca nuda, (sa carrela ‘e cuventu non fut ancora lastricada) bessiant puru sas istinchiddas.
Si sos primos, resessiant a nde li tirare su tuju, sa pudda cun d’unu tremulu, moriat e non suffriat pius de tantu, ma non sempre l’andaiat bene (a sa pudda) ca sos cuncurrentes, a sos primos passatzos, non resessiant a l’agganzare ene, ma sas pius bostas sutzediat chi nde l’istratzaiant manadas de pumas ipilendela ia.
Calicunu resessiat a nde l’illatzare un’ala, poi s’atera e, segundu sa francada mala chi retziat, puru sas istentinas nde li essiant e pendulende buttiaiant sambene subra sos chi funt pius affacca. Ma nisciunu s’impressionaiat pius de tantu o mustraiat dolu, anzis s’allegria che pigaiat a sas istellas e i sa pudda agonitzende.
Cussa disaurada non moriat luego, ma cascarende istremada, sighiat a piulare a len’a lenu agitendesi discumposta.
Povera pudda, fossi fut disizende de torrare a unu padru cun s’erva isde in ue, cun sas cumpagnas, podere pittulare chentza pessamentos, imbrossinendesi in su piubere e poi a si nde l’iscutinare.
Tra boghes, intzerros, matafaras, ippintas, cattari cattari, brincos e ibirridos, su dilliriu pro sos cuncurrentes, aumentaiat sempre pius e issos pius accanidos, nd’istratzaiant sa pudda biccul’a bicculu.
E creides chi calicunu s’interessaiat de cussu pover’animale appiccadu e mutiladu?
Nisciunu.
Su supliziu pro sa pudda pariat chi non aiat mai fine e i sos cavaglieris inzerrados dai sa zentoria si faghiant pius arriscaditos fintz’a cando, a fines, unu resessiat a nd’istaccare dai su cannau, su chi restait de sa pudda e s’assigurait una mandigada ‘e petta.
Si cuncluiat gai, sa cursa a sa pudda e, ch’aeret fattu cussa fine, pro sos chi , si mandigaiant a mesudie, no ischiant si lis restaiat ite chenare, non fut unu probrema e pagos riguasdos aiant pro sos animales.
Daghi sos caddos si ritiraiant, sa zente s’ippasghiat in totta sa carrela: sa ciarra, s’allegria, su busdellu, sos giogos de sos pitzinnos duraiant fintz’a notte, non si ritiraiat nisciunu; ognunu cheriat gosare cussos mamentos de festa umpare a amigos e connoschentes.
Tottu sos chi resessiant a bi fagher logu, pienaiant su butteghinu ‘e Paddeu e nd’essiat cottos che laddaras.
Sos ateros a ballare fintz’a manzanu.
Poi, comintzaiat sa Caresima.

( A carrasegare si curriat sa pudda, menzione LIMBA E AMMENTOS, Ittiri 2009 )

Nessun commento:

Posta un commento