sabato 6 luglio 2013

Sos dusches

 
 Solu a Pasca ‘e Abrile, a Sos Santos e pro sos Battijmos faghimis sos dusches e i sas frijolas a carrasegare; in bidda non b’aiat pasticcerias, solu in s’istiu, sa dominiga, in ue tiu Peppe Simula faghiant su gelato e babbu su sero nos giughiat a nos lu comporare; sos minores costaiant chimbe francos e i sos pius mannos deghe.Su moretto in sa Vesuviana, costaiat trinta francos. Su moretto fut unu gelatu “infustu” in su ciocculate isostu e poi fattu asciuttare in su frittu.
Comente pro ogni trabagliu, totta sa familia  bi fut impignada.
Los faghimis una chida primma de sa festa e, dai sas dies innanti ammanitzaimis tottu su chi bi cheriat: sos ingredientes: farina, tuccaru, osos, ozu ‘e immanu e ozu poschinu pro sos pirichittos, pabassa, nughe, mendula dusche e ranziga pro sos amarettes, casu pro sas casadinas, limone e aranzu pro rattare sa buccia, su pistiddu pro sas tiriccas, sos diavolinos pro sos pabassinos, s’anice istelladu e i sos licores. Bi cheriat tres o battor dies, ca nde faghimis meda non  solu pro nois, ma pro ricambiare sos chi retzimis dai sos bighinos, dai sos parentes e pro nde giughere a calchi familia in luttu, a su duttore e a sos padres.
Filippa nos nde faghiat pesare chitto, no ibarratzaimis nemmancu e lassaimis sos lettos isconzos; su postale e i sos bascones de nanti restaiant serrados e non cheriat ch’aeremus abestu a nisciunu.
In coghina sa banca e i sa mesa funt  pienas de istezos, fuschettas, cocciares, truddas, lebbreris, tatzas, piattos, rattacasu e i sas lamas appiradas subra sos furreddos.
Faghimis sos biscottos, sos pirichittos, sos amarettes, sos pabassinos, sa tiriccas, sas casadinas, sos anicinos, sos bianchinos e pro sos Battijmos puru su gattò e i sos licores cun s’ipiritu, su tuccaru e i s’essenzia: Alchermes, Strega di Benevento .
Coghiat Filippa, ch’istaiat totta die in giana ‘e furru, nois infarinaimis sas lamas e bei assentaimis sos dusches manu manu chi funt prontos. Che giughimis sas lamas a sa domo ‘e su furru, Filippa las sistemaiat in sas palas de linna e che las infurraiat. Daghi nde los bogaiat, los assentaimis in sas canistreddas e los assazaimis casdos casdos.
Cando funt bellos e bonos, segundu Filippa, su meritu fut tottu su sou, in casu contrariu, sa neghe fut  de mama. Che los pigaimis a sos appusentos de subra e, daghi funt pienos sos lettos e i su cantaranu, coscaimis sas cadreas e bi ponimis sos canistreddos pienos de tottu cussu bene ‘e Deu. Non fut finida ca devimis cappare sos pirichittos e i sos pabassinos.
Sa cappa fut unu pagu diffitzile a la faghere bene; m’ammento cantu mi doliat su bratzu ca  si deviat battere  sa giara de s’ou, chentza si frimmare mai fintz’a cando fut  bianca che nie e tando si comintzaiat a bi ettare, a buttiu a buttiu, su tuccaru isostu uddende: la proaimis in caschi dusche resessidu male e si andaiat bene comintzaimis a cappare e in sos pabassinos bi ponimis, subra sa cappa ancora casda, sos diavolinos colorados.
Ma in finitia podimis linghere sos cocciares, sas fuschettas e, cun su poddighe, nde ratzigaimis tottu su chi fut restadu in sos istezos.
A poi de caschi die, daghi sa cappa fut asciutta ene,  preparaimis sos piattos e a mie e a Maria toccaiat a los giughere a parentes, amigos e pessonas de reguasdu. Funt sos cumandos chi faghimis cuntentas, ca tottu nos daiant s’istrina.
Sas frijolas si faghiant a Carrasegare. Filippa fut  mastra e i sas frijolas longas suas funt ispeciales, bellas e bonas: non m’ammento, mancari sia anziana, de nd’aere mandiga pius bonas.
Sa die chi las faghimis accroccaimis e no aberimis a nisciunu.
Primma si suighiant, poi s’ammoddigaiant cun su latte intro ‘e su lebbreri, si poniat sa madrighe  e si lassaiant pesare.
Nonnu preparaiat sa braja in sa ucca de su furru, poniat sa tribide  e una sastaiana manna, lasga, cun sas costas astas e  piena de ozu ‘e immanu  chi deviat buddire.
Affacca, subra a una banchittedda  ponimis su lebbreri cun s’impastu e un istezu cun s’abba e intro s’imbudu cun sa maniga longa unos tres prammos pro ghi non s’esserat  brujada friende, sas fuschiddas e i sa trudda de linna.
Poniat su poddighe a tuppare s’istampa de s’imbudu fattu dai Coccoleddu cando lu pienaiat cun sa trudda; l’ippostaiat  subra sa sastaina cun s’ozu uddende, nde ogaiat su poddighe e i sa pasta comintzaiat a falare. Giraiat s’imbudu a caragolu e faghiat sa frijola. Cun sas foschiddas la giraiat pro la cogher’a s’ster’ala, poi nde la ogaiat, sempre cun sas fruschiddas de linna; la poniat in d’un ateru lebbreri e bi ettaimis subra tuccaru meda.
Istaimis tott’inghiriados e i sas primmas imbudadas mancu las bidimis; zedimis solu daghi nos nde consolaimis.
Friiat oras e aimis frijolas pro duas chidas e ogni die, poi ustadu e chenadu, nonnu las iscasdiat in sa greglia, ma a mie, comente ogni cosa mi piaghiant pius frittas.