lunedì 27 maggio 2013

Su porcu

A lampadas o a su massimu a sos primos de triulas, Filippa comporaiat su porcu (calchi osta duos).
In  sa coste de mama ‘Elogu, su endidore mustraiat sos porcos e i sos pitzinnos de carrela fumis sempre addainanti; fut un’ispassu divesciu, una novidade.
Tra su endidore e i sos comporadores comintzaiant sas trattativas, chentza presse e podiant durare totta die. A paste chi sa zente tando aiat aju meda, siat chie endiadat e siat chie comporaiat, faghiat sos interesses propios: su  primu cheriat balanzare su pius possibile  e i su segundu, ispendere pius pagu chi podiat.
Un annu chi aimis comporadu unu porcu biancu, Filippa aiat tiradu in su pregiu fintz’a cando fut resessida a lu pagare comente cheriat issa. a sero attasdu, daghi su endidore, pro iffinimentu, bi l’aiat bendidu.
In s’ostu ‘e giosso, bei fut sa domo de su porcu (sa cherina): una domitta cun sa cobestura de cimentu (e fut propriu pro custu motivu chi in su tempus de sa gherra, cando sonaiat s’allarme, nonnu nde faghiat bessire su porcu e ch’intraimis tottu nois. Assustados comente fumis non nos preoccupaimis de tzertu de su fiagu: antzis mancu l’intendimis). 
Sa gianna de linna forte, serraiat s’abertura pro tres cuartos solu, pro bi lassare intrare sa lughe e i s’aria; pro la tennere frisciada bei fut unu passante de ferru russu chi ch’intraiat in d’unu ganzu in su muru.
De s’allevamentu de su porcu, comente de sas puddas, si nd’occupaiat Filippa.
Li daiat a mandigare duas bostas sa die: misciaiat tottus sos avanzos de coghina cun su fufere e i s’abba; poniat cust’impastu in d’unu laccheddu de pedra e i s’abba in d’un ateru. A fine li ‘ettaiat sa buccia de su melone e de sa sindria chi pro sos porcos devent’essere una liccasdadoria, dadu chi mandigaiat bramidu.
Deo e Maria e, manu manu chi creschiant, Andreuccio e Tetta, sas primas dies , abbaidaimis su porcu, dai punta de s’iscala, poi leaimis cunfidentzia e puru lu carignaimis.
Intantu chi su porcu mandigaiat, Filippa samunaiat sa cherina cun s’abba  e un iscobulu fattu, cun sa pramma, dai nonnu.
Daghi su porcu finiat de mandigare e de iere, bi gheriat s’aggiudu ‘e Deu pro che lu faghere torrare a intro: curriat in tottu s’ortu (assumancu fintz’a cando fut lanzu) e Filippa lu pessighiat a fuste.
Daghi a Nadale, o sos primos de ennalzu, eniat s’ora de lu occhire, nos dispiaghiat ca nos affiscionaimis  comente a unu cane o a un’attu.
Sas dies primmu nonnu chiscaiat su occhidore, ma sos accosdos los leaiat Filippa chi dezidiat sa die, s’ora e cuntrattaiat sa paga.
Lu faghiant occhire sempre su manzanu chitto meda, a s’avreschida, pro ghi nois minores nos non nd’esseremus abizados: babbu eniat a nos giamare  candu su porcu fut già mortu e i su sambene in sos lebreris fut cundidu e non faghiat pius impressione.
Cando fui pius mannita, un annu però, mi nde so ischidada a sos borulos malos chi pariant de unu cristianu in d’un’agonia chi non finiat mai e, daghi babbu est pigadu a nos nd’ischidare, m’at’appidu pianghende.
Daghi su porcu fut mortu, lu deviant usciare. Su fogu, atzesu dai chitto cun sas fascias de linna de olia, fut prontu e i sos omines leaiant sos rattos cun sa fozas allutas, li passaiant sa fiacca fintz’a cando sa tudda fut totta brujada e i su fiagu de s’usciadura si ch’intendiat in sos appusentos. Tando lu samunaiant: unu ettaiat s’abba uddende, cun d’unu istegnale e i su occhidore lu ratzigaiat cun d’un usteddone.
Cando lu giraiant a matt’in astu, pariat uffiadu e i sas ancas teteras che roccu e s’idiat s’istampa in mesu a su tuju, fatta dai su punzone chi che fut’intradu in su coro: s’abilidade de su occhidore fut propriu cussa, de trapassare su coro a su primu coppu e de nde faghere falare pianu pianu, in su lebreri, tottu su sambene chentza nde perdere manc’un uttiu.
Su occhidore ischiat chi a nois  pitzinnos piaghiat  s’origia, tando si ogaiat sa resolza e nde segaiat sas puntas chi funt sa parte pius  tenera. Babbu nos las dividiat e las mandigaimis cun aiz’aizu de salippa. Est custu unu de sos sabores de pitzinnia chi no apo ismentigadu; sas peraulas s’immentigant, ma sos sabores e i sos fiagos no.
Intantu nonnu ogaiat a biere a sos omines. chi si leaiant unu mamentu de pasu . Cun su occhidore e cun babbu non bei mancaiat mai tiu Antoni Micheli chi fut s’omine de fadiga ‘e domo, e un ater’omine a sa zoronada.
Filippa e mama sighiant a morigare su sambene, pro non s’aceprare, a ritirare caschi cosa e a pienare su brajeri de fogu.
In s’iscala de linna sos omines sistemaiant su porcu, ligaiant forte sas anca de segus a sas traessas e, fatende fotza tott’umpare che lu pigaiant a s’ostu ‘e subra, appoggiaiant s’iscala ficchida, cun su porcu a  conca a terra, sutta sa tettoia affacc’a su giannile de coghina.
Su occhidore, tando, affilaiat s’usteddone e cun d’unu tagliu nettu, isperraiat sa matta de su porcu in mes’in mesu. Dai sas istentinas casdas casdas bessiat su fumu.
Affacca bi funt già prontos, sos lebbreris pro bei ponnere sas istentinas chi su occhidore affrancaiat cun sas manos ippastas e ch’intraiat sos bratzos fintzas a sos cuidos in sa matta de su poscu; luego Filippa las cavacaiat de aghedu. Su fidigu, s’ippiene, sa entre, sa fressura, si poniant a banda in d’un’ateru lebbreri.
Babbu non pesdiat mai cust’occasione, pro nos faghere ossevare ene tottu e  ispiegare comente funzionaiat ogni organu.
A i custu puntu, nos  pasaimis pro immuzare: nonnu poniat sa fittas de su fidigu subra sa greglia pro las arrustire; una giradedda, bi ettaiat sa salippa e las poniat in banca. Filippa ogaiat su pane biancu e i su pane triguindia, su casu e i s’olia cuffettada.
Mandighende, si faeddaiat de su porcu: chi pariat chi aiat cumpresu chi lu deviant bocchire diffatis aiat comintzadu a borulare chentza nde cherrere bessire dai sa cherina, poi aiat comintzadu a currere in tottu s’ostu chischende iscampu e si fut fintzament’imbruttadu; in battoro non resessiant a lu tennere e i sa trempa ch’aiant leadu pessighendelu, lighendelu e mantenzendelu; comente l’aiant mortu, si fut rassu, si sa petta pariat  bona, si su lasdu fut russu, istimaiant cantu podiat  pesare.
Su occhidore poi si ch’andaiat, raccumandende de lassare gai su porcu,pro isguttare e asciuttare ‘ene, chi torraiat s’incras a l’ippinare.
Sighiat su trabagliu de sas feminas.
Sa prima cosa chi faghiat Filippa fut a samunare ene sa buscicca, poi bi sulaiat intro uffiendela che unu palloncinu e la pienaiat de ozu poschinu: in d’una ischiscionera poniat su grassu a isolvere e che lu ettaiat intro; daghi s’iffrittaiat, diventaiat a una crema,  biancu che nie e s’impreaiat fintzas a faghere sos dusches. Restaiant sas besdas chi mandigaimis cun su pane triguindia.
Mama samunaiat cun attenscione sas istentinas: fut unu trabagliu longu ca cheriant pulidas bene e poi las torraiat a ponnere in  su lebreri sempre cavaccadas de aghedu, prontas a las impreare.
Adaboi faghiant sos sambenes. Si leaiat s’istentina russa e si segaiat in cantos de duos prammos, a un’ala la ligaimis cun s’ipau e dai s’atera si pienaiat cun su sambene cundidu cun tuccaru e pabassa e si ligaiat. A mesudie funt prontos .A s’ora de ustare, nonnu nd’arrustiat calicunu e lu segaiat a fittas.
Si s’origia fut bona, sos sambenes funt bonos aterettantu. M’ammento ancora cun disizu custos sabores. M’est capitadu e nde mandigare ancora, ma cussos funt un’atera cosa.
Doboi ustadu, unu pagu de reposu, setzidos in giru a su brajeri cun sos peses subra a  sa goppe, faghiat bene a tottu, mancari nois pitzinnos fumis chentza pasu e ogni tantu essimis a s’ortu a bidere su porcu appiccadu.
Primmu de s’iscurigada, ancora trabagliu pro ognunu: si ritiraiat tottu su chi non serviat pius, pulimis sos istezos, sos busteddos  e i sas bancas.
Primmu de nos che coscare, sos omines che trazaiant s’iscala cun su porcu a coghina timende ossiat chi, intr’e notte esseret  bennida casch’attu a si consolare.
Sa die appoi, sempre chitto, torraiat su occhidore a l’ippinare, e, ajuadu dai nonnu e dai babbu, dividiat su porcu in duos lados, aggiuendesi cun d’un’istrazone pro truncare sos ossos de s’ischina, poi  chirriaiat su lasdu dai sa petta.
Sos cantos de petta lo bettaiat subra sa banca e mama e nonna comintzaiant a nd’ippupare sos ossos.
Cun d’un usteddone bene affiladu, faghiat a fittas su lasdu: su pius russu che lu pigaimis luego a s’isostre e l’assentaimis in sas taulas chi babbu preparaiat dai sas die primmu. Deo e Maria lu cavaccaimis de sale russu.
Su lasdu de sa matta, pius  fine lu ponimis a dibanda  e babbu, sas dies a poi, faghiat sas pancettas: lu segaiat a fittas lasgas pius de unu prammu e longas nessi tres. Bi poniat unu pizu de sale fine, sos piberes, s’azu e i su piberone ruju, las  ammorottulaiat bene istrintas e las ligaiat cun s’ipau fine. Las appiccaiat a una trae in s’isostre : daboi de baranta dies sas pancettas, funt prontas.
Babbu l’affittaiat fine fine e serviat pro antipastu o puru pro merenda in mesu a su pane poddine.
Sos ossos, ippupados e salidos, che los pigaimis sempre a sos isostres e dai cue leaimis pro faghere sa caulada cun sa fae o cun su asolu tundu, in sas dies frittas de ierru.
Fut impositu chi daghi si occhiat su porcu, si nde faghiat  parte a sos parentes, a sos de affacca e a sos amigos. E gasighì giughimis sos piattos ( si naraiat gai ca in d’unu piattu si poniant sas fittas de petta, de fidigu, de lasdu, de costellas, de coro e i su sambene).
Filippa rispettaiat sas usantzias, ma, sigomente fut istrinta meda, poniat sa cosa a tzitzig’a tzitzigu chi non pariat zestu unu grangeu.
Mama, chi la connoschiat e li dipiaghiat de faghere brutta fregura, aiat già remunidu a sa cua in  su salotto, cantos de petta, fidigu, pimone, lasdu, e costellas. A giughere sos piattos, Filippa mandaiat sempre a mie ca fui sa più manna, e mi raccumandaiat de narrere:
 “Mi nonna a atzettare sa bona volentade”
e ancora
“Si ti cherent dare s’istrina, no nde lees, ma si insistint, leala.” 
Intantu mama curriat a su salotto (pro ch’ essire bi devia passare addainanti) accucuraiat su piattu cun ateros bicculos de cosa e poi faghiat finta de m’accumpagnare a su portale.
Funt dies de grande trabagliu e pasaimis solu pro ustare. Bi gheriant duas o tres  dies pro faghere sa sastitza e i su salamu. Mama segaiat sas istentinas de sa longaria de sos giobos, las giraimis da intr’a fora e, a un’ala la ligaimis cun s’ipau fine. Nonnu segaiat sos cantos de petta pius adattos in bicculos pius  minores. Nois (puru deo e Maria), setzidas in giru a sa banca, los leaimis a unu a unu, los segaimis a bicculeddos ancora pius minores e los pistaimis cun sa lama de s’usteddu (faghimis tottu a manu, solu calch’annu apoi sunt bessidas sas macchinas de masghinare sa petta e de imbuttire). Daghi su lebbreri fut pienu, mama cundiat sa petta cun su sale fine, s’azu a ipijos segados in duos pro l’insaborire, su inu, sos piberes, sa nughe muscada e ateras ipetzias.
In d’una padizonedda nde coghiat unu pagu e tottu l’assazaimis: ognunu naraiat sa sua:
“S’intendet pagu su pibere, deo bi dia ponnere un ateru ticcu de inu, non bi cheret piùs pibere, s’intendet troppu su piberone……..”
Daghi tottu fumis de accosdu chi fut saborida, ponimis manu a su trabagliu de s’imbuttidura: nos  setzimis in giru a su lebbreri chi ponimis subra a una cadrea, leaimis unu giobu de istentina ligada a un’ala, in s’atera ch’intraimis un imbudigheddu lasgu e mutzu fatt’a posta dai Coccoleddu e ch’imbuttimis sa petta ippinghendechela cun su poddighe mannu. In d’unu piattu ponimis duas agos de trematta chi seviant a punghere sa sastitza in ue bi restaiat aria pro nde la faghere bessire ca si no, si pudiat sa petta.
Addainanti de su furru sempre atzesu, nonnu poniat duas cadreas chi reziant unu fuste, in ue ch’infilaimis sos giobos, pro los affumare.
Fut unu trabagliu longu e de pascescia  e deviant passare una deghina de dies pro chi sa sastitza esseret bene affumada. Appiccaimis sos giobos in sos giaos de sas traes de sa cobertura e da in cue leaimis pro tottu s’ierru, fintz’ a la finire.
Sastitza gai saborida, non nd’apo pius mandigadu.

venerdì 10 maggio 2013

ONNAMANNA

Appoi  de sa  ‘innennera si nde fut bettende su frittu, ma Santuaini calch’àtera ischirriolada de caldu la fut ancora dende. Fut unu sero unu pagu annuzadu, cun sas nues chi andaian  e torraian lassende passare ogni tantu un’oju de sole.
Zuliana  totta ‘estida de nieddu fut lighende sa melaghidonza de appiccare pro s’ierru cand’ intendet  sonende una ressigna.
“E chie at a èssere su mortu?” pensat  e, chenza  tzessare su trabàgliu, comente fut abituada, narat subitu calchi recchia, movende appena sas laras.
Accò a un’iscutta manna, passat  Peppina una maleprimmalza, chi fut che una sorre; dat s’appuntada affacca a issa chi luego li preguntat:
“Intesu nd’as chi es su mortu?”
“Emmo, sogronza tua, già ti l’aia nadu cudda die chi fut grave meda e chi non che arigaiat sa chida.”
Chenza ispettare risposta sighit:
“Dai Franza est arrivida sa fiza totta tinta, in bestires  mutzos, sas bottas cun sos taccos de ostiju e i sa sigaretta in bucca che i sos màscios .”
Zuliana  si nd’est  suddida, ma àsciat appena sos coddos:
“Bah! Issa puru at finidu de suffrire. Deus l’apet in gròria.”
Peppina, chi non fut passada pro cumbinassione, si setzit in sa petza chenza faeddare, ma sa gana fut de narrere cosas meda, però fut ippettende chi aeret comintzadu Zuliana  chi, difattis luego li preguntat:
“Ite est nende sa zente?”
Cudda arrangendesi su muncaloru a corru ripondet:
“Non l’ischis coment’est? Pisigulas si nd’agattan medas. Calincuna m’at puru preguntadu si b’andas a su mortu e lis apo rispostu a si faghere sos fattos issoro.”
Seria che morte, Zuliana  sighit:
“Già ti l’apo sempre nadu chi issa non nd’aiat  peruna neghe. Ma oe comente fatto deo, si mi l’acciappo addainnanti ….cussa.” Non la fentomaian  mai  a  lùmene.
Si cagliat un’iscutta sempre lighende sa melachidonza e poi tott’in d’una, a dentes serradas preguntat:
“A sa sola est bennida?”
 - e chenza dare tempus de replicare-
 e allu chi semus doigh’annos chenza idere sa pitzinna; como nd’at seighi. Chissà coment’ at a essere  e si s’ammentat de nois.
Maridu meu già si ch’est mortu a crebacoro e deo non mi so ancora ressinnada.”
Peppina tando:
“Bogami una curiosidade, cando ses restada ‘attia, issos bènnidos che funt? Non m’ammento de che nd’aere bidu”
“ Non si ch’aiat attrividu nisciunu, solu in su campusantu su maridu aiat  toccadu sa manu a fizu meu, ma non s’aiant nadu mancu  mesa  peraula.”
Peppina sighende sa rejone :
“Tando sa cosa fut ancora frisca, ma como est passadu  tempus meda, non la dias bìnchida a su putzinosu e baebei.”
“Nono, nono non mi la sento, siggiantechi   cuncordio  a fizu meu a si b’accurziare.”
Sa maleprimmalza l’ajuat a ch’intrare sa corvula sempre arrejonende: “Già ses manna, no as bisonzu de sos consizos de nisciunu.”
Intantu fut rientradu Mauriziu.
A sa mama si li tripiat su coro e s’ammentat sa die chi, cun sa pitzinna in bratzos, fut torradu a vivere cun issa daghi sa muzere si che fut andada.
Fut fizu solu e ben’accollocadu, bellu giovanu mancari unu pagu bascittu.
Cando los aiat mandados  a li dimandare a Bisa, su babbu fut cuntentu che pasca  ca si fut cojuende cun d’una de ‘idda issoro e naraian chi fut una bona pobidda;  ma sa mama fut restada gaietottu: già fut beru chi fut de una famìlia  ‘ona dignitosa e onesta, mancari povera, e chi fut una de sas giovanas pius bellas, ma una ‘olta chi l’aiat arrejonada li fut parfida unu pagu fraitza.
Bisa fut alta, unu dossu bene fattu, sa munnedda li ruiat a pinzellu, ojos maduros, ma no sempre abbaidaiat in cara cando faeddaiat cun d’una pessone, unu pagu beffajola e perdularia, ma……piaghiat a su fizu.
Pro su cogiu, dai s’orèfitze, aiant fattu faghere un’ aneddu pesosu che tronu.
Aian fattu festa manna in campagna cando funt andados a su riu a samunare sa lana de sa trematta.
A cando ant affidadu, sa domo fut ben’ammobiliada; non bi mancaiat nudda. Mauriziu aiat lassadu seberare totta sa mobilia a Bisa e, issa, ch’aiat giuttu su corredo tottu recramadu. S’affidu fattu a premore e a gala.
A punt’a s’annu, lis  fut naschida Nannighedda, una pitzinna bella chi pariat una popia.
B’aiat apidu unu pagu de malumore cand’an seberadu su lumene de sa criadura ca Bisa non l’aiat cherfida giamare chei sa sogra.
Ma a disizare àteru, fut a torrare malas grascias a Deu.
Sa nàschida de sa pitzinna  aiat aggiuntu allegria  a s’allegria e i sas duas onnamannas  funt iscascende.
Però sa paghe in cussa domo est durada fintzas a cando non fut bennida a bidda s’impresa chi deviat arrangiare sas carrelas e Bisa aiat connoschidu su giometra de su cantiere.
Issa comintzat  a trascurare sa domo e i sa fiza. Pius de un’ ‘orta mancu mandigu faghiat  e lassaiat sa pitzinna brutta.
Su maridu, pro more de sa paghe, in sos printzipios, la cumpatiat.
Sas cosas però sighint a peorare: Bisa cheriat  sempre ‘ inari, sempre ‘inari cun mill’iscugias.. Daghi su maridu si fut seradu  chi mancu sas listras aiat pagadu e in buttega fut leende tottu a crèntia,  si fut arrabbiadu che cane; e, cando l’aiat approbada, Bisa nd’aiat bogadu pagos de imboligos e de fàulas.
Intantu in bidda comintzat a currere una oghe chi arrivit a orijas de Zuliana chi una die in buttega aiat intesu una balziga e un’atera die  duas feminas chi funt passende, comente l’aiant bida aiant cambiadu rejone.
L’intrat un’arrennegu  malu e nde faeddat cun sa sogronza chi issa puru aiat intesu calchi cosa, ma non bi cheriat crere, anzis  aiat nadu:”Caglia chi at a essere calchi limba mala chi cheret acchiccare fogu” , ma issa puru giughiat su matessi serrone, fintzas che una die, ambasduas si che funt tuccadas  a Salighera a una majalza.
Mauriziu, fut agguantende ca bi fut puru sa criadura ma, daghi s’abbizat chi Bisa fut meledende  non cumprendiat  bene ite, comintzat a non si fidare e a la tentare.
Unu sero  fut  torradu a domo pius chitto dai su trabàgliu e si fut abbizadu chi, comente l’aiat intesu, lestra s’aiat remunidu cosa intro ‘e su pettigliu.
L’aiat  preguntada e issa si fut suddida, aiat attropogliadu un’iscuja boghendende milli attreculos e aiat cambiadu rejone. Dies appoi unu mamentu chi sa muzere non bi fut, issu aiat cumpidadu in sos calascios e in d’ogni chizone, chentza acciappare nudda.
Non fut passada mancu una chida dai sa die, cando  rientrende a domo, Mauriziu agattat sa pitzinna pianghende in su giògulu e issa no illogu: isolta che  sale  in abba.
Tott’in d’una li enit a conca su liberette ‘e sa posta, curret a su calasciu in ue lu remunian e non bi fut: immediatu  cumprendet chi fut tottu ‘eru su chi l’aiat nadu in cufidenzia  s’amigu e issu cun sa conca in su saccu.
Mauriziu si fut giòmpidu a conca, sa sogra si fut dismajada e i sa mama si fut raffiada. A  s’abbolottu fun accudidos tottu sos de su ‘ighinadu: una vizilia che i cussa non si fut intesa mai!
Tottu, intro’e idda, naraiant chi si che fut fuida a Franza.
Zuliana  aiat  immannadu  sa nettighedda e,  cun su passare ‘e su tempus, sos parentes de sa mama non l’aian pius chircada.
Ma, cando sas  cosas parian chi si fun accontzadas e tottu ismentigadu, una die, che duos ladros, duos carabineris, chentza ispiegassione peruna, si ch’aian leadu sa pitzinna.
Su piantu  de Nannighedda, sa onnamanna che lu giughiat ancora in su coro e i cussa fut istada s’ultima ‘olta chi l’aiat bida.
Zuliana,  chi in’unu mamentu aiat iscartafogliadu una vida de dolore, comente sa maleprimmalza   si ch’est andada chentza narrere atteru ,  frisciat sa gianna e Mauriziu, cun sa cara che i sa bajetta si setzit in banca, mudu che pedra.
Non faeddan, non servian sas peràulas.
Finidu de chenare Mauriziu ndi essit:
“Cras ando a sa morta……la cherzo abbaidare in faccia cussa.”
“Pro s’amore ‘e Deus, fizu me’ non fettas iscandalu .”
Ma issu non l’at mancu intesa ca che fut già intradu in s’appusentu sou.
Comente Deus at cheffidu cussa notte peleosa  che fut barigada.
Fut pioende a minudu a minudu cando s’intenden sos primos toccos lentos de sa campana pro che leare sa morta.
Mauriziu a conca bàscia, saludat  sa mama e chi ‘essit. Issa li ponet fattu a su giannile e l’abbàidat fintzas chi che dat bosta in sa contonada.
A Zuliana  l’intrat un’oriolu  malu: non agattaiat faina, andaiat a un’ala e a  s’àftg5rr55rtera de sa domo, intraiat in s’appusentu e non s’ammentaiat ite bi deviat faghere, torraiat a coghina ma non ischiat  a ite; attora-attora, che un’anima de purgadoriu, s’accheraiat a su balcone, ma in carrela non bi passaiat  anima vivente.
S’ora non che li arigaiat pius:
“Iscura e cantu durat custa Missa?”
A s’ultimu, istracca si che fut bettada subra su canapè e i su coro che li pariat brinchendecheli dai ‘ula.
In mia ‘e tantu intendet iffriscende sa gianna  e i su fizu chi li ‘ettat boghe:
“Ma’, benzat a inoghe.”
Zuliana curret a s’intrada .
Una ‘ajanedda bestida a segnora cun d’una conca de pilos nieddos assumados,  sos ojos che duas  istellas, l’istrìnghet in d’un’abbratzu  chentza fine.
 
( ONNAMANNA, racconto arrivato terzo al concorso “Limba e Ammentos” X edizione, ITTIRI, 2013 )