SECONDA PARTE
Creo chi siat
su giogu pius antigu de su mundu; lu faghimis in dogni istajone e non
netzessitaiat de nudda.
Cando
fumis in pagos, giogaimis in pagos, cando fumis in meda giogaimis in meda.
Pro
comintzare, faghimis sa “conta” Su chi
resustaiat, si cavaccaiat sa cara cun su bratzu pijadu e appoggiaiat sa
conca a su muru.
Sas
brigas comintzaiant luego ca sa regula fut chi, chie paraiat, deviat serrare
sos ojos pro non bidere a cal’ala andaiant sos chi si deviant remunire, ma
nisciunu la rispettaiat, antzis; pius de una olta deviat torrare a contare dai
printzipiu, pro sa protestas, de sos ateros.
Daghi
torraiat sa paghe, contaiat lentu, a bogh’asta fintz’a trintunu e
intantu sos ateros curriant a si
cuare.
Sempre
a bog’asta naraiat “No conto pius pro nisciunu” e comintzaiat a chiscare.
Fut
diffitzile acciappare a tottu ca nos ippramminaimis peri su logu: chie si
remuniat addaisegus de sas contonadas, chie in calchi domo, chie addaisegus de
su muraglione o affacca a cuventu.
Su
chi fut chischende, comente nde idiat calicunu, non lu deviat tennere, ma
torraiat currende a su erettu in ue aiat contadu e, tocchende su muru narait
“Salvi” e i su lumene de su chi aiat iscobestu.
Si
resessiat a faghere “Salvi” a tottu sos giogadores, toccaiat a contare a su
primu chi aiat acciappadu.
Ma
podiat sutzedere puru chi, mancari aeret fattu “Salvi” aggiummai a tottu, si
s’ustimu, resessiat a arrivare primmu ‘e issu a toccare su muru, faghiat “Salvi
tutti” e liberaiat tottu sos ateros giogadores.
Unu giogu chi non passaiat mai ‘e moda fut a brincare
cun sa fune. Si podiat giogare a sa sola cun d’unu cannaitu non pius longu de
unu metro e mesu. Cun sas manos aggantzaimis sa fune a un’ala e a s’atera, nos
che la ettaimis addaisegus e poi la faghimis girare addainanti e la brincaimis
e sighimis girende sempre pius lestras fintz’ a cando su cannaitu
s’attroppogliaiat in sos pes.
Ma
su divertimentu fut a giogare in medas: tando impreaimis unu cànnau russu e
longu chi bi cheriat podda e fortza a lu faghere moliare; deo aia una fune
russa filada dai nonnu.
Nos
ponimis in d’unu logu in paris: duas, (sas pius boltas fumis feminas)
aggantzaiant su cànnau una a un’ala e una a s’atera e comintzaiant a lu
moliare. Intraimis a brincare a una a una chentza frimmare mai sa fune, ca devimis asciare sos
pes tott’umpare
Sas
chi giughiant su cannau a disa de
cantilena, naraiant”Olio, petrolio, sale, aceto”
A
sa peraula –aceto- acchippiant moliende a tottu coddu.
Binchiat
s’ultima chi restaiat, ca, manu manu chi calicuna non resessiat a brincare a
tempus e frimmaiat sa fune, nd’essiat dai su giogu.
Nadu
goi, paret unu giogu anneosu, invece nos
leaimis gustu meda: tottu su sero giogaimis e i sa notte drommimis chentza
ninnidu.
Non b’aiat pitzinnu masciu chi non giughiat in
busciacca sa morrocula cun sa cosdijola, ma sas feminas puru l’aimis, mancari
giogaimis in modu divesciu.
Las faghiant sos mastros de ascia, ma b’aiat calicunu
chi si l’ischiat faghere a sa sola; si nd’agattaiant de ogni manera: mannas,
minores, in colore de linna o pintadas a ruju o a birde.
Comintzende
dai su giau, imboligaimis bene tirada e in modo perfettu sa cosdijola, trattenimis s’ustimu bicculu tra su
poddighittu e su poddighe de s’aneddu poi, cun d’unu colpu siccu, a tottu
coddu, lantaimis sa morrocula chi giraiat ………che una morrocula.
Su
gustu fut a nde la “pesare” fattendela pigare a su prammu de sa manu in ue
sighiat a moliare. Su giogu de sas feminas si frimmaiat in cue, nos
accuntentaimis de las bidere ballende.
Sos
mascios invece, ch’arriviant fintzamente a ponnere su lumene
a sas morroculas issoro, nd’aiant pius de una e osganitzaiant tantos giogos.
Unu
fut custu: faghiant su “toccu”e, su chi resustaiat ustimu, poniat sa morrocula
in mesu de unu ciscu fatt’in terra cun d’unu gingiri.
Su
primu giogadore, lantaiat sa sua cun totta sa fortza, in modu ch’aerat duradu
meda moliende, nde l’accogliat a su prammu de sa manu e poi che l’addobbaiat
contra ‘e sa chi fut intro pro che la ogare dai su ciscu. Si bi resessiat,
torraiant dai prinzipiu, si nono sighiant sos ateros pitzinnos unu fatt’a
s’ateru.
E tottu custu in mesu a risos, boghes,
ibirridos e tifu accanidu, ma puru ippintas e peraulaccias.
Comente nos lu procuraimis non mi l’ammento, ma, chie
pius mannu, chie pius minore, tottu l’aimis: fut unu chisciu de ferru forsi de
calchi cuba, de casdarellu o de calch’istegnal’etzu, ch’ispinghimis cun d’unu
bicculu de filu ferru chi finiat cun d’un’uncinadura.
Lu
faghimis loddurare in pigada, in falada, erettu , in gir’in giru, pianu,
currende chentza lu faghere mai ruere a terra. Podimis giogare a sa sola o in
gruppu.
Bastaiat
una tatza ‘e abba in ue sovimis un’iscatta de sabone e unu bicculu de canna,
pro nos divertire dai manzanu a sero fattende bubullones. Nos che pigaimis a su
muraglione de cuventu, nos ponimis tott’a fianc’a pare, a chie los faghiat pius
mannos. Duraiant un’iscuta ebbia, ma, massimu si bi fut su sole, riflettiant
milli colores e funt ciascos e risos de allegria e de felizidade chi pienaiant
su coro e i sas carrelas.
Ma su giogu chi sas feminas faghimis de pius, fut “a sas mamas”. Già acciappaimis sempre calchi pitzinnu volenterosu
chi faghiat sa parte de su maridu, ma s’isfadaiat luego.
Pro
giogare bi cheriant sas poppias, ma non si nd’agattaiant. A narrer sa veridade,
deo già l’aia una bella meda, ch’aberiat
e serraiat sos ojos, cun sos pilos biondos, sa cara, sas manos e i sos pes de
castone pressadu e unu estireddu de linu biaittu recramadu; mi l’aiat regalada
babbu cando aia giompidu un annu, ma la tenimis setzida subra su mobile de sa
radio che unu subrammobile. Non m’ammento si m’aiant brivadu de la leare, ma
non la cunsideraia unu giocattulu.
Tando,
nos las faghimis de istratzos. Bi cheriat fantasia meda e ojos de pitzinnas
innotzentes, pro idere una poppia in d’unu fattuzu. Ma non fut importante ca su
gustu nos lu leaimis istrocchende sos arrejonamentos e i sos trabaglios de
mamas nostras. Faghimis finta de lis dare a mandigare , de lis cambiare sos
manteddos, de las ponnere a drommire, de las brigare pro las curriggire, de las
battijare……..
Ma
sos preparativos duraiant pius de su giogu: pro faghere sas poppias nos devimis
buscare sos istratzos e, non sempre fut fatzile comente si podet pensare, ca in
tzertas domos manc’istratzos b’aiat.
Printzipiaimis
dai sa conca: ammorotulaimis un istratzittu minore chi cavaccaimis cun d’un
istratzu pius mannu, lu ligaimis cun d’unu cordonitu e gai funt fattos sa conca
e i su tuju. Non b’aiat bisonzu de fagher’ ancas e bratzos. Calchi osta nos
aggiuaiant sas mamas o sas onnamannas e
tando nos bessiant pius bellas.
Lis
pintaimis sos ojos, su nare e i sa ucca cun d’unu bicculu de carvone e, si
resessimis a buscare avansos de lana, lis faghimis puru sos pilos.
Manu manu chi nos naschiant fradigheddos o sorrigheddas
no aimis pius bisonzu de sas poppias de istratzu, ca devimis dare tentu a issos
e i sa poppia fut in carre e ossos