domenica 27 novembre 2011

AMIGOS

Micheli e Filippu: su destinu los aiat fattos incontrare cando ambos duos aiant appena noe annos. Filippu non fut naschidu tantu in bona luna: sutta sa domo, chi su terremotu de Messina nde lis aiat bettadu in cuccuru, funt mortos su babbu e duas sorrigheddas.
Non s’ischiat pro cale meraculu de Deu, issu nde fut bessidu biu.
Fut ancora drommidu a sonn’isostu et est istadu tott’unu: su fragassu chi non si podet mancu pensare e i sa mama  chi l’agganzat a unu bulzu e, istringhendelu cun totta sa fotza chi giughiat in corpus, che l’aiat trazadu a carrela. Non s’idiat nudda ca fut ancora notte manna, su piubere chi si fut asciadu nde l’aiat pienu fintzas sas pibiristas e dai chelu, pariat chi funt bettende abba a istegnales. Attontadu in cuss’ifferru congiuntu, sa mama lu tiraiat currende fattu a calicun’atere, ma nisciunu ischiat a ue si dare.
A peus de ogni male si fut pesadu calchi fogu: pariat  s’iffinimundu. Solu a past’e sero, marineris chi faeddaiant una limba furistera, los aiant radunados cun pius de ateras chentu persones e infustos, bruttos, assustados, famidos che los aiant fattos pigare a unu bastimentu. Unu l’aiat cavaccadu cun d’una cobesta e l’aiat dadu a biere. Issu e i sa mama, funt istados pius de vinti dies in d’unu campu de radunu in  Napoli.
A mannu, Filippu pius de su famine, s’ammentaiat su frittu patidu chi che li fut intradu in ossos e pariat chi non che li fut bessidu mai.
Cun sa mama, sempre pius disiperada, funt andados attappa attappa, fintzas chi nde funt imbattidos in Sardigna e aiant acciappadu acolloccu in d’una iddighedda disgrasciada: poveros in mesu de ateros poveros chi però luego los aiant accunostados e amparados che duos putzones acucuados in su nidu a poi de sa tempesta.
Dai cando su rettore de cheja dai sa trona, aiat preigadu chi fut arrivida a bidda, cun su fitzu, una furistera chi si fut savada dai su terremotu disastrosu e chi fut povera che Gesu’ Gristu  in sa rughe,  ca issa e i su fizu, aiant solu su chi giughiant in dossu, tottu, sos chi podiant e puru sos chi non podiant, lis aiant dadu calchi cosa ca attiant su dolu.
Sa mama una feminedda minuda, cun sos cavanos incherados e signados pius che dai su tempus, dai sos iprammos. cun sos ojos rujos e lagrimosos, pariat  disiga. Fintz’a cando non funt resessidos a si buscare duas retes cun d’unu saccone de fotza de triguindia, sas primas nottes, Filippu aiat drommidu in terra, intro de unu canistreddu assaccarradu cun d’unu cappottinu etzu.
Fut gia’su mese de mastu, e don Sebustianu, su rettore, che l’aiat cheffidu giughere su matessi a iscola, pius pro non lu lassare isveladu in carrela chi pro li faghere imparare calchi cosa Aiat arregionadu cun sa mastra chi primmu aiat isconchinadu, ma poi, pro non narrere chi no a su retttore, l’aiat fattu setzere affacca a Micheli.
Micheli non fut mai bessidu dai sa idda in ue fut naschidu. Su babbu fut pastore e, sa familia sua, mancari in tempos feos meda, dadu chi aiat una cobestura subra cuccuru e unu bicculu de terrinu piantadu a ostaliscia si la passaiat mezus de ateros, chi batariaiant dai manzanu a sero pro che tirare sa vida. Micheli fut su pius minore de tres frades tottu a s’iscutza chi comente funt ippulighittados, ch’istaiant in su cuile pro aggiuare su babbu, a issu invece, l’aiant mandadu a iscola.
Sos ojos curiosos de sos pitzinnos funt tottu subra a issu; Micheli primmu l’aiat abbaidadu un’iscuta cun duos ojos ladinos, lughidos, allegros e poi, tott’in d’una, l’aiat isgantzadu su risu. Pro Filippu, chi non ischiat mancu in cale mundu fut, cussu gestu fut istadu  una cosa manna chi l’aiat ippastu su coro. Cantu sa mastra est istada arrejonende cun su rettore, Micheli li preguntat:
“Comente ti giamas?”
“Filippu… e tue?”
“Micheli”
A sa essida, in fila, si funt leados a manu tenta e, comente che sunt in carrela tottu sos cumpagnos l’inghiriant. Micheli li narat:
“Daghi ustas, a bessis a giogare?”
“Si cheret mama, emmo.”
E i su sero matessi, Micheli regalat, a i cussu pitzinnu connoschidu dai pagas oras, unu  tiralastigu, su mezus chi aiat.
Comintzat in cussu mamentu, pro mmore de su dissignu de Chie est pius in astu de nois, su caminu de duas vidas chi mancu sa moste at ischirriadu. 
Istaiant affacca e, cantu fut durada s’iscola, Micheli passaiat dogni manzanu a lu giamare e umpare s’avviaiant andende e arrejonende. Filippu fut de indule ona e i sos ateros aiant imparadu a lu cherrer bene e a l’aggiuare, ma Micheli fut su pius coriale cun issu.
Su sero faghiant sos compitos umpare: Filippu mancu liberos aiat  e non fut tantu lestru contende, ma Micheli sempre prontu li daiat tottu s’aggiudu chi li podiat dare. Poi giogaiant e si dividiant ogni cosa, fintzas calchi bicculu de pane chivalzu cando l’aiant pro merenda.
A Pasc ‘Abrile, sa mama de Micheli, aiat giuttu a sa mama de Filippu, unu piattu de papassinos e unu bicculu de petta de anzone e, cun cussu, mama e fitzu aiant passadu sa die  de festa, attatos e cuntentos.
Sos amigos nachi sunt unu donu de Deu. 
In su primm’istiu chi Filippu aiat passadu in sa idda, chi est poi diventada sa sua, sa cumpagnia e i s’affettu de Micheli funt istados importantes pro che barigare su mamentu feu de disaura e de difficustade: sa presentzia de sa mama totta estida de nieddu chi, ogni tantu si faghiat una chedduta de piantu, s’ammentu de su babbu e de sas sorrigheddas chi li mancaiant, funt una pelea chi lu turmentaiat de continu e a bostas intr’e notte si nd’ischidaiat a issustos.
A de die aiat sempre pius pagu tempus de pensare; comente si pesaiant, Micheli e Filippu si chiscaiant a pare e in sas dies longas e casdas non s’istraccaiant mai: giogaiant a currere, a ballas de avinu, cun sa morrocula, cun su tiralastigu andaiant a for’e idda pro catziare sos fufferatzos e i sas tilighestas, in sos rios chiscaiant su giuru, pigaiant a sas avures lebios e lestros che duas battos, iscurritzaiant in sas binzas a si faghere una mandigada de ua appena comintzaiat a ammadurare. Una die aiant acciappadu una corroncia cun s’anchighedda truncada, si che l’aiant giutta a domo e l’aiant curada e dadu tentu fintzas a cando no fut sanada.
Calchi mancantzia puru, lis est capitadu de faghere e si difendiant unu cun s’ateru contr’a tottu.
Ma non funt gai pesdularios, antzis faghiant sos cumandos e calchi trabagliu: puru su babbu de Micheli los giughiat a campagna e issos l’aggiuaiant a ippedrighinare, chiscaiant zicoria,  aiant imparadu a musghere, accogliant e faghiant sas fascias de linna e nde las battiant accoddu a dom’issoro pro fagher su fogu.
Finida sa cuinta, los aiant approvados, in cue si funt frimmos e, de accosdu ‘e pare, s’aiant chiscadu trabagliu: comente malianis fraigamuros.
Sa pitzinnia issoro fut istada ipessamentada: aiant passadu e cundivisu allegrias, cuntentesas, festas, calchi dipiaghere, timorias, sentidos, su pane de sa vida: unu faghiat paste a s’ateru de ogni cosa; mancu frades gai. Funt creschidos amigos, chi no dividiant mancu su lettu, e si cunfidaiant tottu a comintzare dai sas primas simpatias pro calchi ajanedda. Non passaiat die chi non nd’inventaiant una, appoi de su trabagliu, bessiant umpare, funt buglistas, sempre prontos a ciascos e risos, e mai si funt acciappados in mesu de brigas; s’accuntentaiant de pagu e i su tempus de sas iperantzias, che lis fut barighende serenu mancari in sa povestade.
Ma cussa die malaitta de frealzu, chi aiant retzidu sa castolina ruja, aiant cumpresu chi su tempus bellu pro issos fut passadu; sa Patria aiat tzoccadu in dom’issoro e non podiant narrere chi nono.
Sa gherra fut durende pius de cantu  si creiat e i sas notiscias chi nde atiant dae su fronte, non funt mai onas; dai pagu totta sa idda ch’aiat accumpagnadu a su campusantu, unu giovanu chi fut una lastima. Fut pastidu cun s’atera leva, bellu che unu fiore, forte che unu gigante e nde fut torradu in su baule. S’oriolu in sa zente fut aumentadu e non solu ca  fut comintzende a mancare fintzas su netzessariu pro vivere.
Los aiant arruolados ambos duos, in su matessi battaglione, sos lettos affacca in sa matessi camerada, umpare in trincea.  Sa luntanantzia dai domo, sas difficustades, sos perigulos de ogni mamentu, cun sa morte sempr’addainanti, los aiant aunidos ancora de pius e, cando s’acciappaint in situassionses feas, aiant leadu s’abitudine de si chiscare cun sos ojos: fut unu modu de si dare coraggiu ca, funt seguros chi,  in casu de bisonzu, unu fut curridu in aggiudu ‘e s’ateru. 
S’attaccu fut comintzadu chitto e, appoi de tres oras de cumbattimentu furiosu e crudele e i s’assaltu all’arma bianca, in cuss’ifferru de boghes, de orulos, de piantu, de piubere, de sambene, non si cumprendiat pius su babbu cun su fitzu.
Deu nde ardiet a cristianos, comente si presentaiat cuss’astura: su bisestru de cussa die l’ant potidu contare appoi in sos liberos cun sas peraulas giustas chi aggiuant a  immaginare, ma non bastant a ipriccare su masellu chi bi fut: mostos e feridos tott’a misci’a pare. 
A unu tzertu puntu, su tenente affannadu dat s’osdine a sos sosdados de si retirare dai cussa postassione pro andare a gherrare in d’ un’ateru trettu. Tottu sos  giovanos chi si reziant ancora ficchidos, current fattu sou.
Addaghi  s’acciappant a riparu, addaisegus de un’ippuntone de rocca, Filippu chiscat s’amigu cun sos ojos e s’abizat chi bi mancaiat: aiant lottadu si podiat narrere a costazu de pare ma in su mamentu non lu fut bidende.
Abboghinat a su tenente:
“Deo ando a lu chiscare.”
“No, tue non ti moves da innoghe, mira chi est un’osdine.” 
Cuss’osdine Filippu  non l’at rippettadu. 
Su disiperu l’at postu sas alas: curret, curret  giamende a Micheli  a boghe asta e torrat a su campu in ue aiant gherradu: un’isterrida manna, ipozada, sicca cun giovanos ippramminados a dresta e a manca, mostos e muribundos in mesu a crastos e unu bascaramine chi non s’ischiat nemmancu da ue fut pioppidu, cun su fiagu de su sambene chi lu fut bulluzende, chentza podet dare sullevu a chie illongaiat su bratzu pedende aggiudu. 
Filippu a calaizu acciappat a Micheli pienu de sambene e i sa conca cun s’elmetto pendulende, mujada subr’a un’ateru cristianu: fut agabende, ma dagh’intendet sa oghe de s’amigu, aberit appena sos ojos e cun d’un’ifforzu cun s’ustimu alenu. 
“Fui seguru chi enisti, ti fui ippettende, non mi che podia andare chentza ti saludare e chentza ti dare custu.”
In sa manu fut istringhende unu breve de Sant’Antoni.
“ E deo non ti podia abbondanare innoghe.”   
Est sa riposta de Filippu e intantu li dat a biere dai sa burraccia.  Nde l’isganzat s’elmetto chi che loddurat luntanu e si lu garrigat accoddu chi fut appena ipiradu.
A cantu aiat potidu che fut arrividu  sueradu  e cun s’alenu cutzu, addainanti de sa trincea; tott’in d’una, una balla sola li trapassat su tuju. 
Ruet a bucc’a terra e Micheli a fiancu cun su bratzu destru subra palas, comente chi l’esserat abbratzende s’ustima osta.
Non aiant barant’annos in duos, funt giovanos, bellos, cun totta sa vida addainanti, aiant fattu tantos dissignos umpare: funt invece isterrijados in terra imboligados  de sambene, de suore, de  piubere   e de ludu, solu duos numeros de aggiunghere a un’elencu longu: sa malasoste los aiat ipettados amboduos in sos roccalzos de sa Bainsizza.

Amigos, secondo premo ELIGHES ‘ UTTIOSOS, Santu Lussurgiu 2010 )

Nessun commento:

Posta un commento