martedì 3 gennaio 2012

SA GAVETTA

Pitzenta aiat cumbidadu a bustare su enneru cun sa fiza chi fut raida dai pagu.
Si nde fut pesada chitto cuntenta, ca fut resessida a si procurare, da unu pastore, una mesa fruscella de regottu pro faghere sos culunzones e unu bicculu de anzone chi fut pensende de coghere cun duos patatos.
Aiat serradu a unu oe su bascone ca , su sole già casdu, fut pienende de troppa lughe sa coghina. Subra sa mesa aiat ammanitzadu tottu su chi li seviat: sa farina, su cannone, sa rodetta e i sos osos.
Cun su pannelleddu biancu addainanti, aiat acchiccadu su furreddu, aiat minutzadu azu, pedrusimula e chibudda pensende: “Iperemus chi siat unu mascittu, gai pesant sa bonanima de Ainzu” e comintzat a bettare s’ozu in s’ischiscionera, cando intendet sa oghe de sa comare  chi fut giamende dai sa gianna appena abesta:
“Intret comare Malle’, in Missa che fuzis?”
“Emmo in Missa fui e non l’ischit tottu sunt nende chi istanotte at sutzessu una disgrascia mala.”
“E ite coromè!”
“Nachi ant acciappadu unu sosdadu mostu sutta su roccalzu de Santu Juanne e niscinu ischit chie siat.”
“E coment’est capitadu?”
“Non s’ischit bene. Sa zente est nende chi fossi a s’iscuru s’est pesdidu ca non connoschiat s’istrada.”
“Eh.. a che ferrere in cue a denotte, non connoschiat su logu. S’iscuru e chi at a essere?”
“Si b’est accociada tanta zente e i sos carabineris l’ant mustradu a una deghina de omines, ma nisciunu l’at connoschidu. Paret chi siat unu furisteri.”
“Su tribuladu , ite destinu feu l’est toccadu. Setzassit comà, a bo lu fatto su gaffè?”
“Nono nono, ch’apo presse: che devo imbiare su mandigu a s’azola.”
“Coment’est andada s’incunza?”
“Bah, su fittigheddu nostru già b’est bessidu, non nos podimus lamentare.”
Pitzenta, restada sola, sighit a preparare s’ustu.
A mesudie fut tottu ben’apparitzadu ca fut gabosa meda e li piaghiat a faghere sas cosas comente si toccat. Aiat fattu a s’iscuru, nossiat ch’esserat intrada caschi musca, ma aiat lassadu appena abesta sa gianna de s’ostu, ca fut intrende una sisia de entu chi consolaiat; ma, fattende sas fainas, ogni tantu su pensamentu torraiat ai cussu sosdadu.
Cando funt in banca, torrant a leare sa rejone chi fut in bucca a tottu.
“Anto’ e ite sunt nende intro ‘e idda, deo no ap’apidu tempus mancu de ogare su runcu a carrela?”
“E ite sunt nende, mama Eso’? Ognunu narat sa sua. Deo puru so andadu a bidere, ma sa giustiscia non b’est lassende ruppere a nisciunu. Nachi sunt ipettende su pretore chi devet bennere dai Thatari.
Ogni tantu cambiaiant rejone: sa cuntentesa pro sa criadura chi deviat bennere a su mundu fut chentza lacanas: sa onnamanna fut già pensende de segare unu lentolu trattu, pro faghere sos manteddos; ma ogni tantu manteddos, fascas e camijolas si misciaiant a su dolu pro cussu disgrasciadu.
“Podiat aere si o no vintibattoro o vintighimb’annos”
“Tottu sunt nende chi l’ant acciappadu cosa in dossu.”
Intantu si che arigat su sero; mama e fiza aiant samunadu sos piattos, sempre arrejonende fittu fittu.
Su enneru fut bessidu ch’aiat ite faghere e, daghi fut recuidu pro leare sa muzere, nd’aiat battidu sas ustimas novas.
“Su pretore at dadu s’osdine de movere su mostu e che l’ant giuttu a s’ipidaletto. Su podestà fut nende chi li pagant su baule, ma non s’ischit a cando che dat s’interru.”
Appoi chenadu, Pitzenta si ch’essit a carrela a si leare unu pagu ‘e friscu, setzida in sa petza cun sas de affacca e i sa luna allughende in giru in giru, pariat chi cheriat iscustare sos arrejonamentos.
Sas bighinas funt faeddende de sa disgrascia; sa vida de sa idda chi fut luntana dai sos logos de sa gherra, mancari in sas difficustades, fut, si podet bene narrere, trancuiglia. Fut una iddighedda minore, cun sas domos bascias a s’antiga, sas carrelas a impedradu, inghiriada da inzas e oliarios e ogni familia caschi fitigheddu resessiat a si lu faghere.
Tottu si connoschiant e cando sutzediat caschi cosa, sa oghe s’ipasghiat in d’unu sinnu.
Sa die appoi si fut ponzende casda meda e, Pitzenta, aiat abestu sa gianna ‘e s’ostu e i sa gianna de carrela, pro faghere passare unu pagu de currente.
Accollu chi si li presentant duos carabineris. Già los connoschiat, passaiant bostas meda in carrela, ma s’assucconat daghi li narant chi funt chischende propriu a issa, ca su brigadieri la cheriat faeddare.
Si setzit trimulendesi che foza:
“Ohi! E ite cheret sa giustiscia dai me, mancu destimonza so istada mai.”
Su brigadieri cheriat infommatziones de cussu mostu, tando cun sa conca abolotada, mandat una pitzinna a  giamare sa fiza.
In casemma l’ammustrant una gavetta totta ciacconada, nezendeli chi l’aiant acciapada in su zainu de cussu poverittu.
Bi fut imprimidu unu numeru, su lumene, sa die e s’annu de naschida propriu de Ainzu.
“Sissegnore, fut maridu meu e so attia dai meda. Nd’est torradu, anzi mi nde l’ant torradu male conzu chentz’ancas, dai sa primma gherra. E ite m’est duradu: pagos meses e m’at lassadu cun d’una criaduredda de immannare” ripondent comente chi l’esserat faladu unu raju dai sas nues.
Mancari apprettada dai su brigadieri, no at ischidu narrere nudda de comente mai sa gavetta de Ainzu, fut in manos de cussu sosdadu chi si giamaiat Luisi, ma mancu cussu lumene aiat intesu mai.
Pitzenta torrat a domo totta suerada e si chi ettat istracca e mosta in d’una cadrea, comente ch’aerat suettu unu cumassu de pane.
Dai ucca in bucca, ischint sa rejone in tottos battoro chirrios de idda.
S’accociat, mancari topi topi, unu maleprimmatzu chi aiat fattu sa gherra cun Bainzu.
“Ma it’est custa rejone chi so intendende?”
“Già est beru deo no isco mancu su e mi narrere. Tue as fattu sa gherra cun issu, chisca de faghere memoria. Est beru ch’est passadu tantu tempus, ma caschi osta, puru sas cosas immentigadas, chentz’impostantzia, podent essere un indicu. Setzi chi ti buffas una tatza ‘e inu.”
"Est passada sa bellesa de vintighimb’annos e m’ammento pius sos orrores…
Cun Bainzu semus istados meda umpare, ma ite cheres chi m’ammente de una gavetta, deo puru l’aia pesdida.”
“Deo non isco mancu ite pensare, chissà si ant a resessire a nde ogare atzolas. Non tia cherrere si no ischire ite b’at sutta.”
Nisciunu at chiscadu cussu giovanu, ma pro che l’interrare, l’at postu fattu totta sa idda.
E gai cussu furisteri, assaccarradu da unu tumulu de terra  e una rughe de taula, in terra anzena, at acciapadu reposu: de issu s’ischiat ebbia su lumene e i sos annos chi funt iscrittos in sa piastrina militare.
Funt passados tres meses, sa die de sos Mostos, una pisedda at postu unu lumicinu e pagos cravellos rujos subra cussu muntoneddu de terra, anzis subra su chi bi fut restadu, ca sas dies primmu si funt abestas sas caderattas de su chelu.
Cussu malasostadu, pariat oramai immentigadu, invece unu manzanu malu de entu ch’intraiat sulende in dogni pellogu moliende piubere e fotzas siccas, dai sa SCIA de Thattari, nde falant duas fursteras.
Una, sa pius anziana podiat aere passadu sa chimbantina e i sa giovana no arriviat a trinta. Non funt de sas alas nostras, ca funt bestidas a mammai: giughiant duos cappotteddos mutzos a benujos in colore de chejina, un’isciapitta in tuju, sas bottas cun su fundu de ostiju, sas borsettas de pedde niedda, dignitosas e cumpostas.
Si faghent indittare sa casemma de sos carabineris chi non fut alluntanu meda.
Est bastadu su las aere bidas una chi fut andende a su mascadu, chi l’ischint tottu in d’unu olu.
Dai cussas furisteras chi Pitzenta ch’at giuttu a domo sua, benit a ischire unu bicculu de  vida de su maridu.
Funt sa mama e i sa sorre de cussu difostunadu chi nisciunu ischiat  da ue nde fut pioppidu.
In sos tempos de sa Prima Gherra, istaiant in d’unu trighinzu, sutta a Gorizia affacca a s’Isonzo.
Fut capitadu chi aiant ammanitzadu un’accampamentu in d’unu terrinu in paris affacca a sas domos a sa essida de sa idda.
E cando funt de reposu, sos bersaglieris, chi in cussos mamentos, torraiant che criaduras, cun d’una grande oza de divagu, giogaiant cun sos pitzinnos chi, unu pagu pro curiosidade e unu pagu ca buscaiant caschi cosa: cioculatte, gallettas tostas che nanni o ca sos sosdados lis misuraiant sos elmettos e i sos cappellos cun sas pumas, s’accociaiant a sos intorinos de s’accampamentu.
Sa zente ‘e sa idda los cusideraiat comente ‘e bighinos e i sos sosdados puru aiant leadu cufidentzia e s’idiant in giru sempre pius frecuente, massimu a s’iscurigada, in chisca de unu pagu de affettu.
Est sutzessu gai  chi fut naschidu Luisi, ma Bainzu non l’aiat ischidu mai.
( Sa gavetta, menzione LIMBA E AMMENTOS, Ittiri 2011 )

Nessun commento:

Posta un commento