sabato 29 ottobre 2011

Fondamentalmente vero


Su saccapane
Coment’asciat sas istangas de su carrittone pro attaccare su caddu, lu idet setzidu sutta, accucuadu cun d’unu saccu, mortu ‘e frittu, cun s’arva longa e i sos gambales bruttos de ludu.
Mancari siat ancor’iscuru, l’assebestat.
“No abboghinet tiu Andrì pro caridade, non li fatto nudda, non mi timat.”
Funt sas tres de manzanu e , tiu Andria, nd’aiat fattu essire su caddu pro l’attaccare a su carrittone chi lassaiat sempre in carrela addainanti ‘e s’istalla. Deviat garrigare sas lattas de s’ozu pro sos fittianos de duas biddas de affacca.
Primu de ripondere s’abbaidat in tund’in tundu: in s’uttorinu non b’aiat anima vivente.
“Tribuladu non l’ischis chi t’est chirchende totta sa giustiscia, mancu ch’esseras Samuele Stocchinu. Gianteris est arrividu a casemma un’ottocarru de carabineris armados dai cuccuru a pes e sunt prellustrende ogni perlogu. Nach’ant inghiriadu sa domo de mama tua e poi che sunt intrados che dimonios.”
“Già isco tottu, ma cretami, non l’ap’occhida deo. L’ap’acciapada morta. Appena l’apo ida, mi che so fuidu: tropp’a tasdu apo cumpresu chi cussu vigliaccu m’aiat traitu. E deo chi lu creia un amigu, ma…”
Sighende a attaccare su caddu, sempre a s’iscuja,:
“Sa zente s’est dimandende a ite ses torradu e i sa riposta est una sola. Fut un’istoria  immentigada. Ruffianos medas si b’aiat misciadu, e chissà si fut beru tottu su chi si naraiat e tottu su chi  t’est arrividu a orijas. Sas limbas malas faghent dannu pius de s’unda traittora; ma oramai fut finida, laite ses torradu?”
“Ca no aia pasu, cheria ischire sa veridade da issa, dai ucca sua la cheria intendere, poi mi che fui istadu torradu a continente e nisciunu m’aiat apidu pius bidu”
Si cagliat appena e sighit:
“Però como s’at a faeddare torra ‘e me. Unu piaghere li pedo solu, tiu Andrì, de m’aggiuare a ch’essire da idda”
Sigomente fut già garrighende s’ozu, li ripondet :
“Isterredi innoghe, tra s’iponda e i custa fila de lattas”
e aggiunghet:
“Abesumeu chi ses famidu, aipetta chi ando a ti attire caschi cosa.”
Ch’intrat e, dai sa credenza in coghina, leat duos panes, una fitta de casu e i s’abba e che zaccat tottu in d’unu saccapane etzu.
Sa muzere a sos zoccos, s’ischidat e dai su lettu li ettat boghe:
“E ite ses fattende, ti che creia andadu.”
“Nudda, sighi a drommire.”
Daghi su garrigu est bene sistemadu, tiu Andria, cun su telone, cavaccat sas lattas e Antoni, “su bandidu”, gai  lu funt giamende dai cando, chimbe dies primu aiant acciappadu, affacca a un abbadolzu, morta istocchitzada, sa chi li fut istada amorada.
Maria fut fitza de unu pastore riccu, bella giovana, cun duos ojos mannnos chi riiant primu de sas laras, bona pobidda; unu pastidu onu, naraiant e non li mancaiant sos pretendentes.
Antoni l’aiat connoschida in d’unu tusonzu e nde fut restadu ammajadu.
Su trattadore aiat cumbinadu sas cosas in presse e i sos parentes cuntentos, primu chi su pideddu esserat pastidu a sosdadare, aiant fattu su coju.
Funt giovanos, bellos, innamorados, cuntentos, aiant tottu, una coppia ammirada, ma invidiada puru. Passat pius de un annu in armonia: unu piattu andaiat e unu torraiat.
Ma a unu tzertu puntu, non s’ischit chie malasorte si b’est postu in mesu e comintzant sos malumores, sa calunnias,( fintzas raida l’aiant bogada), sas brigas e, dai nudda s’atzendet unu fogarone de odiu tra sas duas familias ch’arrivint a sas minettas, impunzadas dai ruffianos de un’ala e s’atera, ch’acchiccaiant su fogu giuttende apporridas.
Maria e Antoni non si funt potidos incontrare pius: a issa sa familia, la teniat isserrada in domo, a issu, chi fut resessidu a giumpare a su cuile pro isjarire sas cosas, su sogru l’aiat minettadu cun su fusile puntadu:
“Non ti torres attrivire, ista luntanu dai fitza mia , si non, ti occo a balla.”
E appoi de pagas dies che l’aiat mandadu sos donos cun su trattadore.
“A cal’ala si tuccat, tiu Andrì?”
“Passo dai s’ala ‘e Romana e arrivo fintzas a Biddanoa.”
“M’andat propriu ene.”
S’omine tirat sas briglias e truvat su caddu.
S’intendiat solu su zoccu de sas rodas, in cussu silentziu totale, in cussa notte niedda.
Restant mudos fintzas a sa essida ‘e idda. Mudu tiu Andria ma ben’attentu a orijas paradas, allutzende cun sos ojos pro chi no l’esserat isfiuda manc’un’umbra.
Comente lassant sas ustimas domos, chentza si ostare , narrat:
“Semus fora ‘e idda”
e Antoni, sempre a s’iscuja, ripondet:
“Avvestami daghi semus affacca a sas gruttas de Montemajore e gai primu de s’avreschida, resesso andare a su cuile de un amigu meu.”
Dai luntanu s’intendiat s’appedu de su lodde, sas tirrias de sa tonca e caschi cane baulende. Funt unu affacc’a s’ateru, s’aiant isterridu su bratzu, si funt potidos toccare, ma cun su pensamentu, funt a mizas de distantzia.
Su caminu fut longu, non s’intendiat mancu una sisia ‘e entu, e , ogni tantu torraiant a sa rejone.
“M’aiat osganitzadu s’abboju G.N. camuffadu de amigu e che so ruttu che unu sorighe in su sorigalzu.”
Cand’intendet ippriccare cussu numene, tiu Andria cumprendet cosas medas. Cun sa mente, torrat insegus de vint’annos e s’ammentat de unu masone de arveghes iscannadas in d’una notte, de tres caddos iscarrugados, de fusiladas da un cuile a s’ateru.
Appoi e un’ora e mesa e pius de caminu, tiu Andria avvertit:
“Nos semus avvicinende a Montemjore e semus pro arrivire a una giraosta de s’istradone, in d’unu trettu de campagna tott’avures, cun d’unu brincu che ses sutta. Deo accosto su carrittone a sa manchina, mi nde falo a primu e, si tottu est a postu, ti naro ebbia- Bae- Non t’immentighes su pane.”
“Deus bi lu paghet, non m’ap’a immentigare mai su ch’at fattu pro me. Chissà si nos amus a torrare a bidere…”
“Bona fostuna, mancari fintzas a i como n’as apidu pagu e nudda.”
Tirat sas briglias, su caddu si frimmat e tiu Andria si nde falat girendesi a dogn’ala. Fattende finta de cuntrollare sas corrias, narat: “Bae”
Su bandidu iscudet unu brincu che un attu, e ipparit in mesu a sas avures.
Tiu Andria, sighit su caminu sou e poi ‘e duas dies, est torra in bidda; non tunciat mancu cun sa muzere e mantenet su segretu de su chi li fut sutzessu pro tantu tempus.
Sa zente no aiat atera rejone: chie la naraiat cotta chie la naraiat crua: sa mosta che l’aiant interrada e Antoni pariat sostu in sale e in abba.
In Santa Rughe, issu iscustaiat sos cummentos, ma mai l’at bessidu un alenu.
Passat su tempus; sa cosa pianu pianu s’iffrittat e in bidda sa vida, sighit coment’e sempre: un’istagione fatt’e s’atera, bonas e malas, comende Deus las mandaiat.
Bindigh’annos che funt barigados, cando su manzanu de Pasc’abrile una oghe olat da i domo in domo: sa zente fut ippettende sos reppiccos des sas campanas invece sa notiscia chi aiant mortu a G.N., est che unu raju faladu a s’improvvisu.
Tiu Andria, oramai affacca a sa settantina, si fut pesadu chitto e fut atzendende su furru pro coghere s’anzone, cando li paret de intendere busdellu e movimentu in carrela.
“Accherat a sa gianna e abbaia ite b’at.”
Narat a sa muzere chi li fut porrende  unu rabatzone.
Issa essit a fora: a i cuss’ora non b’aiat mai niscinu, invece sa die, in sa contonada, unu fiottu de omines, funt arrejonende abolotados. S’accociat e preguntat a unu ite aiat capitadu.
“In Runaghedu ant acciapadu G.N.mortu; bi sunt già sos carabineris piantonendelu,e non bi lassant ruppere a nisciunu, ch’ant alluntanadu fintzas sa muzere e i su fitzu chi
funt curridos luego. Nachi chi in domo sua bi sunt sos borulos che in catza russa.”
Sa femina, torrat a domo e narat tottu a su maridu chi restat siccu che linna.
Pagas dies a poi, che ogat su caddu dai s’istalla pro l’attaccare a su carrittone (non andaiat pius a bender’ozu a sas biddas, ma l’aiat mantesu pro sos trabaglios de cam- pagna). Bettat s’oju, e, ligadu a un’istanga, idet su saccapane.

( Su saccapane, secondo premio ELIGHES  ‘ UTTIOSOS, Santu Lussurgiu 2008 )

Nessun commento:

Posta un commento