venerdì 12 aprile 2013

Sas votassiones de su 1948


Non m’ammento de su Referendum de su 1946, fui troppu minore, ma in domo si faeddaiat meda de su re, de sa reina, des sos prinzipes e guai a bi lis toccare; isco chi sa familia mia, at votadu pro sa Monarchia.

Ma, sas votassiones de su 18 ‘e Abrile de su 1948 mi las ammento comente ch’esserat oe; e non solu sa die, chi m’est restada imprimida in sa mente, ma totta sa campagna elettorale. Non miscio innoghe su ch’ap’imparadu appoi dai s’Istoria, ma naro solu su ch’ap’attuadu tando.

Aia noe annos e, non creo de aere cumpresu ene sa differentzia tra demogratzia e comunismu: m’ammento solu sa divisione de sa idda in custos duos partidos,  no apo ammentu de ateros pastidos chi puru bi funt. Pro impreare una peraula de moda, naro chi sa campagna elettorale fut “infuocata” In sas domos, in sas adunantzas, in sas buttegas, in su mascadu, in sas carrelas, in ue si siat  sa zente esserat bennida a pare, non si faeddaiat de ateru.

Fintz’ a manna, connoschia familias chi funt ancor’annuzu,  ca non funt de sa matess’idea politica  e in sas chistiones, antzis in sas brigas, arriviant a sas inzulias e a sas offesas  chirchendesi pari pari sas zenias e i sas pius isfegattadas  e pettorrudas funt sas feminas.

In bidda si repiraiat velenu.

Sa die chi bi funt sos comitzios in piatza de su mascadu, tzessaiant tottu sas fainas.

Andende in sas carrelas, cun sas bandelas (su pius funt rujas) a cara manna, cun prepotentzia, chentza perunu regguasdu pro nisciunu, a fiottos, omines e feminas faeddende a bog’asta, faghiant unu  tifu accanidu, pro unu o pro s’ateru candidadu, agghejendesi, inzuliendesi.

Sos atzuffatorios chi sighiant cando sas peraulas non bastaiant pius, faghiant accudire sos carabineris chi tando funt lestros a ponnere sas manettas.

A s’ora, sa zente, andaiat a trumas a iscustare sos preigadores, e, massimu cando eniat Renzo Laconi, chi, non solu fut giovanu, astu e bellu, ma chi cando faeddaiat iscappaiat unu riu ‘e peraulas punghinosas e beffagiolas, contra sos demograticos,  fintzas sas carrelas de affacca a sa piatza, si pienaiant de zentoria: de comunistas non bi nde mancaiat manc’unu e non lassaiant trettu a nisciunu. Beniant puru Nadia e Velio Spanu, Giommaria Cherchi e ateros. E pro intendere a Ciciu Deriu, ittiresu, fintzas sas battos bessiant

Sos pitzinnos puru, ponimis fattu a sos mannos e,  che issos, naraimis sos inzunzos comente los intendimis, mancari chentza cumprendere ene ene.

Sos chi appasteniant a familias demograticas, faghiant sa paste a sa rughe ; sos chi appasteniant a familias busciviccas, funt a s’ala de sa falce e martello. Mi enit sempre a conca una pitzinna chi a parallumene giamaimis Doddina Crabiona, chi dai manzanu a sero, peri sas carrelas, cantaiat; “Ollè ollè ollè, con De Gasperi non si mangia, ollè ollè ollè cancelliere vole re” chi non isco mancu ite cheriat narrere.

Non s’ischit comente, ma sos chi deviant faeddare, arriviant sempre in ritasdu e tando sa zente, ipettende si dividiat a gruppos e i sos cabutzones ben’infommados si daiant cuidadu pro dare astifascione a tottu  sos chi  los preguntaiant. Intantu dai s’astoparlante “Bandiera rossa” si ch’intendiat in dogni chirriu ‘e idda.

Ma comente sos candidados comintzaiant a faeddare dai su poggiolu, poi ‘e su cattari cattari, tottu mudos a iscustare cun attintzione, a faghere de conca e a tzoccare sas manos pro approvare o a frusciare in casu contrariu.

Sos preigadores si nde sueraiant, abboghinaiant fattende ‘e manu, ogni tantu pediant a biere, rujos in cara, cun sas  cosdas de su tuju a punt’a  iscoppiare, si daiant cuidadu cun sa fotza de sa oghe. pro cumbinchere a sas bideas issoro: pro su bene de su populu italianu, naraiant tando gai ettottu comente narant oe.

Tando puru sos cadreones de vellutu de Montecitorio, funt pius moddes de sas cadreas de linna.

 Ma sa zente si leaiat pius gustu cando sos preigadores funt duos, in duos poggiolos a oj’a pare, e faghiant su contradditoriu, istinchiddende unu contr’a s’ateru.

A sa cuncruida, sos fustes de sas bandelas,  serviant pro calchi …duello rusticano.

Sos muros de sas fatzadas, funt pienos de manifestos; m’ammento s’iscudu biancu cun d’una grande rughe ruja e i s’iscritta Libertas, un’ateru cun s’iscritta “Salva i tuoi figli”poi sa falce e martello in campu ruju, ma su chi m’attiraiat de pius fut unu manifestu cun d’un’istella ruja e in su centru sa cara ‘e Garibaldi, ma si lu giraisti dai sutta a subra, bessiat sa faccia de Stalin. Unu catzolaju ch’istaiat affacca a domo, nd’aiat appiccadu  unu  mannu che unu bascone,  chi s’idiat dai carrela comente passaisti addainanti.

Tottu funt impignados in sa propaganda: sos padres, sos preideros, sos cisculinos, sas monzittas chi faghiant su fumu passende dai domo in domo pro imparare a sos betzos e a sos malaidos, comente votare, a faghere sa rughe subra sa rughe e giughiant sos volantinos cun s’iscritta “Nell’urna Dio ti vede, Stalin no”.

Belleggai arrivit su 18 ‘e abrile.

A cando mi peso fut già pioende che dai fustes, sas carrelas pariant trainos e babbu aiat atzesu sa radio dai manzanu, pro iscustare su bullettinu e pro cussu, in domo mia,  fut comintzadu un’intra e bessi de ighinos, tottu  chi cheriant ischire: s’intendiat  sa musca olende cando comintzaiat su giornale radio e a fines faghiant sos cummentos de sas notiscias.

Si funt accoccìados  sos padres e i sas monzas, fideles a su Paba chi fut impignadu a fundu contr’a su comunismu. Fintzas in su cuffescionale, primmu de dare s’assolussione, preguntaiant a sos penitentes, de cale pastidu funt.

Si votaiat in su palattu de sas iscolas: nonnu e Filippa funt andados chitto e, primmu de mesudie, babbu cun mama, tottu cuntentos ch’aiant fattu su dovere

In domo b’abitaiat Mariantonia Esogos chi fut amiga ‘e mama e a bostas nos ajuaiat in sas fainas. Istaiat affacca a cuventu, non si fut cojuada e viviat de sa pintzionedda e de…..pisigulos . Ed est issa, chi fut demogratica iffegatada, ch’est istada duas dies, anda e torra, sutt’a s’abba, dai sas iscolas a domo nostra, pro nos nde attire sas notiscias friscas friscas.

Ma, daghi sunt comintzados sos iscrutinios, no at apidu unu mamentu ‘e pasu: che una mariposa andaiat a sas iscolas, faghiat unu giru in tottu sas setziones e nde eniat affannada, cun sos ustimos datos, tott’a mente ( fossi est issa ch’at inventadu sas “proiezioni”),

Manu manu chi funt finende de contare sas ischedas, e i sos comunistas ch’aiant coladu, ma de meda, sa demogratzia, nde fut bennida abbe- mida, atricia atricia: non aiat sensadu de pioere mancu unu minutu, e, comente chi l’essera idende, si fut setzida istracca, in d’una cadrea in coghina.

Fut de un’edade indefinibile, dai cando fui minore fintzas a cando mi so cojuada, fut sempre cheppare.

Si fut giompida a conca con sos zuffos canos colende abba, aiat comintzadu a iscramare contr’ a sos busciviccos dendesi ogni tantu calchi punzu a pettorras:

“E chie nd’ischiat chi sa idda ‘e Ittiri si distinghiat: abesu meu sol’innoghe sunt binchende cussos malintrignados. A ratza ‘e tzantera, nd’ant a faeddare tottu sos giornales”

E, sighende a s’addobare:

“Ohi iscura a nois fintzas, Deus nos est castighende cun cust’iffinimundu ‘e abba. Nachi tottu sas campagnas sunt allagadas e massajos e pastores sunt già pianghende sos dannos.

Già aiat rejone padre Antoni chi faghiat peccadu mostale chie votaiat falcemartello. Eh, chie si ponet contr’a Gesucristu !”

E si mossigaiat su poddighe.

“A l’ischis, Maria Caderì, it’ant fattu cussos ischifosos ?”

Tottu la fumis iscustende a bucc’aberta.

“Dai sas ses de manzanu, coment’ant abestu, primmu ch’esserant  passadas a votare sas chi aiant iscustadu sa primma Missa, chitto chitto si che sunt tuccados in massa a sas iscolas e gai, a primmu, pariat chi fumis binchende nois  invece  poi dai fundu nde sunt bessidas a pizu sas ischedas issoro. Fintzas in giru nos ant leadu.

Oddeu, tue las deves bidere cussas isveladas, sunt una tzantara, setzidas in sas iscalas de iscola, cun sas munneddas bruttas de ludu, chi ajummai non ti lassant logu a passare e deves intendere sa limba ‘e Toidda Melone: comente m’at bidu, at nadu a sas chi giughiat affacca – A la ides custa puru at votadu sa rughe- ma non creo chi si torret a attrivire ca  l’apo ripostu: – Sa rughe ti ch’ippeighet a presse.-

Si s’aiant pulidu sa domo aiant fattu mezus cussas tzotzonosas.

Si non las bides, non bi podes creere, bi nd’at fintzament’una, basendesi su restrattu de Togliatti cussu foraddomine ch’est puru amigadu”

A calaizu mama, resessiat a li preguntare calchi cosa, ca , dai ucca sua, sas peraulas nde falaiant a lodduradura.

In Italia at binchidu sa Demogratzia, ma Ittiri est resustada una ‘e sas biddas pius rujas.

 

 



1 commento:

  1. Tempi in cui si credeva veramente ancora in qualcosa. Ricordi che non dovrebbero mai andare perduti. Ciao, un saluto.

    RispondiElimina