Coment’aiat
retzidus’istremuntzione e i su preìderu si che fut andadu, sas fèminas nd’aiant
ritiradu sa tiazedda bianca dai su cantaranu, nd’aiant istudadu sas candelas e
si che funt bessidas dai s’appusentu a sa muda.
Fut una die calda de làmpadas
e issa aiat fatu sa ventana a unu oe e aiat tiradu sas cortinas, pro faghere
unu pagu a s’iscuru e poi fut torrada a sa cabita de letu e l’aiat leadu sa
manu in mesu de sas suas.
In su pumu de su letu, dai
bindigh’annos, bi fut apicadu su rosariu cun sos ranos de ossos de olia, de sa
mama, chi nisciunu aiat pius tocadu.
Rosa solu fut restada a
costazu de su letu de su babbu in agonia.
Aiat passadu dai pagu sa
trintina, non fut tantu alta, sicca che linna cun sa cara cota dai su sole, sos
ogios nieddos lughentes, sempre abistos. Dai sas manos si cumprendiat chi non
si fut mai risparmiada in sos trabàglios de domo e de campagna e pagu tempus li
restaiat pro issa matessi.
Bestida de nieddu, mudigona,
non faghiat mai un’isgantzada de risu. In bidda la idiant pagu, andaiat a Missa
de chito e bessiat solu pro calchi bisonzu.
S’andamentu de sa domo fut in
palas suas.
Fut restada bajana: de si
cojuare non nde cheriat pius mancu s’intesa dai cando l’aiant aperaulada cun
d’unu pastore, chi aiat unu masone mannu, ma buscicosu chi si la leaiat dai sa
coa de s’attu e che l’aiat dispaciadu daghi una notte nde li fut recuidu totu
pistu ca si fut atzufadu, in su buteghinu, cun duos mesu delincuentes.
Como fut assistende su babbu e
atora atora, li passaiat in laras unu muncaloreddu
infustu.
Tot’in d’unu, su malaidu
faghet un’asciada de ojos movende apena sa conca a s’ala sua.
“E it’est, ba’?” li preguntat, mancari aeret cumpresu; già
l’ischiat cale fut su rajolu sou.
E cun su pensamentu torrat
insegus.
Dai cando mundu est mundu, in
campagna, in sos cuiles tra pastores b’at apidu sempre ite idere e it’ intèndere:
calchi illacanamentu de bestiamene chi faghiat dannu; furas de anzones, de
arveghes e non solu, prepotèntzias e
gai..,ma nisciunu chircaiat sa giustìscia: sos contos si los acontzaiant pari
pari e i sas leges las faghiant de man’issoro.
Dai minore, Rosa, cun sos ojos
de pitzinna, aiat osservadu cosas medas e cosas medas aiat imparadu.
Fut crèschida in logos inue sa
règula fut sa difidèntzia, non solu pro sa giustìscia,ma puru pro sos àteros e
i sos àteros funt totu sos chi no aparteniant a sa famiìlia sua.
Aiat cumpresu sùbitu chi
deviat iscurtare meda, faeddare pagu e negare, negare puru s’evidèntzia.
Tiu Bachis,su babbu de Rosa, e
i sos frades chi aiant comintzadu dai criaduras a pastorigare, in cussu mundu de abilastros,
ofesas e minetas nd’aiant rezidu e fatas
puru.
In sos arregionamentos de sos
mannos, no aiat intesu solu de pàsculos, de giota, de regottu, ma puru de cosas
malefatas, de dannos a pessones, a cosas e animales, de vinditas e aiat imparadu a cumprèndere
su chi naraiant suta matàfara.
A Rosa, li funt restados
ammentos luntanos, unu pagu isvanessidos; ma, sa die de sa disgràscia,si li fut
imprimida in su tzelembru, marcada a fogu.
Sa faina l’aiant fatta in die
nòdida: su manzanu de sa Domìniga de Pramma.
Sas campanas, si podiat bene
nàrrere, funt ancora repichende cando Rosa e i sa mama, cun su ratu beneittu de
olia, si che funt coladas a su cuile, in d’un’adde soliana, inghiriada dai sos
palinzos de sos montes, pro ammanitzare s’ustu.
Sos òmines: su babbu e i sos
frades chi funt crèschidos fortes che i s’atarzu e aiant imparadu a si fàghere
rispetare, invece che funt truvende sas arveghes a s’acorru e deviant atopare a
s’ora de mandigare.
Sa die non fut tantu bella,
antzis frischizola e si fut asciada puru unu pagu de neula.
Sa Pasca fut bàscia e i
s’ierru fut dende sas ùltimas ischirrioladas e, pro cussu, mama e fiza aiant
comintzadu a aparitzare sa banca addainanti de sa tziminea inue futgià
arrustende s’anzone.
Acò chi Gràscia narat a Rosa:
“Cant’isto batendende
un’istegnalede abba, ìntrànde cussos rabatzones chi sunt addaesegus de sa
picca.”
E ch’essintambas umpare.
Comente Rosa che dat borta,
unu tiru de balla, unu solu e i sa caddarida de fogu de sa bulvera agiummai l’intzeghit,
ma lu idet su matessi in cara; mancari cun sa cicìa ben’abbatigada in fronte e i su muztzighile cuadu,
l’at bene sebestadu, non si fut isbagliende.
Issu non tunciat, ma, atatu, cun marranìa la minetat giutèndesi su
pòddighe a sas laras frisciadas e poi inditèndeli sa mama muribunda.
Apoi est isparidu, comente chi si che l’aerat inguglidu su terrinu.
Sa pisedda, isprammada, si
pesat a boghes: “Mama mama.”
Sa mama fut isterrijada a
bucca a terra cun sos bratzos ispartos e, una rosa de sàmbene, li fut fiorende
in palas.
Un’ òmine non la lassat rùpere,
l’aganzat, che la trazat a intro de domo e la faghet setzere.
Acudit zente, bessida non
s’ischit da ue, fintzas una tia, giompèndesi a conca, si fut pesada a bòrulos:
A Grascia ant mortu, a sorre mia ant mortu.”
Bachis e i sos fizos pariant
dimònios, cun sas laras biaitas de velenu, isbarriende frastimos e minetas,
prontos a faghere vindita, s’acurtziaiant ogni tantu a Rosa e, chentza li dare tretu:
“Chie fut? Tue
l’as bidu. Faedda, nara calchi cosa. Comente fut bestidu? Altu
fut o basciu?”
Suspetos già nde lis funt
moliende medas in conca, ma cheriant cumprèndere, cun tzertesa, dai chie lis
fut piopidu cussu raju, ca s’assassinu deviat pagare cun su sàmbene.
“Nono nono non l’apo ‘idu.”
E dai cue non la ‘ogaiant: in
conca li funt semper martzeddende sas minetas:
“….cun su sàmbene devet pagare…”
e s’at frisciadu sa ‘uca ca ischiat chi cussas peràulas funt che i s’evangeliu…unu
giuramentu sacru.
“Nono, nono non l’apo ‘idu.”
Rosa giughiat su coro e i su
cherveddu chibberos de dolore, de
velenu, de odiu ma pius de totu dai s’angustia ca su sàmbene pedit sàmbene.
…su sàmbene pedit sàmbene…Rosa
l’ischiat bene e ischiat bene puru chi sos frades non si nde funt istados e non
aiant apidu timidu a s’imbrutare sas manos.
Fut acudida tota sa
giustiscia.
“Nono, nono, no l’apo ‘idu.”
Sempre cussa fut sa risposta a ogni pregunta.
Su babbu, chi pariat unu
chercu, chi bentos e abba no nde funt mai bènnidos binchidores, dai cando fut
sutzessa sa disgràscia, si fut allizadu, aiat pèrdidu ogni briu.
Chi fut difitzile a fàghere
cambiare vogliolu a sa fiza, Bachis già l’ischiat, ma non si fut mai resinnadu
e, cando in sos seros fritos de ierru, si setziant a costazu, addainanti de sa tziminea, pro s’iscaldire innanti
de si che corcare, ogni tantu bei
torraiat:
“Tue l’as bidu, naramilu chie l’at morta.”
Como su babbu fut a punta a
lassare custu mundu e Rosa fut sola cun issu.
Tot’in d’una, si ‘ostat a sa
gianna ossiat ch’esserat istadu intrende calicunu, accortziat sa ‘uca a s’orija
de su muribundu, a s’iscuja li narat unu lùmene
e li tancat sos ojos.
Molti fattacci accadono in "die nòdida", un modo perché questo resti impresso nella memoria della gente, almeno credo che ciò sia uno dei tanti motivi.
RispondiEliminaIl silenzio è un grande fardello che si è costretti a portarsi appresso anche per molto tempo se si vuole preservare la sicurezza dei propri cari. Un orribile peso che certamente non ha per niente i suoi lati positivi, rischiare di inimicarsi la propria famiglia e permettere al malfattore di passarla liscia per evitare delle conseguenze che potrebbero rivelarsi assai peggiori.
Brava, hai toccato un tasto dolente della nostra Sardegna, anche se penso che purtroppo questo succeda un po' dappertutto.
Un saluto e un augurio di Buon Natale.
Grazie, Lupo Cattivo, del tuo commento, molto pertinente. Contraccambio gli auguri più belli e positivi di Buon Natale e Buon Anno Nuovo.
RispondiElimina