lunedì 17 febbraio 2014

Unu remediu pro ogni male

Como, fintzas pro un’istroppieddu de nudda, chi, cando fui minore, curaimis (pro modu ‘e narrere) cun appena de salia, amus prontos sos cerottinos meigados, ma, sende pitzinna, non fut in dogni idda chi bi fut su duttore e i su buttecariu e gasighì pro ogni dolore si chiscaiat su remediu cun su chi s’aiat a dipositzione e chi non costaiat nudda.
Fut a sas feminas mannas chi preguntaimis cando aimis calchi bisonzu.
Aggiummai solu feminas funt sas chi s’occupaiant de custas fainas, sos omines non si b’impicciaiant tantu.
Issas aiant imparadu dai sas mamas e, noi, amus imparadu da issas.
 
Dolore ‘e conca
Si leaiat unu muncaloru e si pigiaiat de rujadis, fintzas a lu faghere a disa de fasca, si ligaiat a s’astaria de su fronte cun d’unu nodu ben’istrintu addaisegus e i su dolore allenaiat.
Non isco comente e si b’at unu motivu iscientificu, ma custa fascadura faghiat bene.
Sempre pro su dolore ‘e conca si podiat impreare calchi pannigheddu iffustu in aghedu chi si poniat in memmos.
 
Cando doliat s’orija, si poniat un’ appena de ozu ‘e immanu in d’unu cocciare e si faghiat intebiare, non cheriat  troppu casdu.
Si faghiat coscare de fiancu su chi aiat su dolore, bostas meda funt pitzinnos, e, intr’e s’orija si che ettaiat a buttiu a buttiu s’ozu tebiu e poi si poniat unu pannu de lana.
 
S’impreaiat unu ranu de pibere o de sale russu chi si poniat in s’istampa de su casciale. Deo non apo proadu mai, ma naraiant chi faghiat bene.
 
Cando nos bessiat su ranzolu, andaimis a una femina chi “cosiat s’oju”.
Issa infilaiat su filu in s’agu e l’appoggiaiat in sas pibiristas pius bostas, nende una pregadoria.
Ma naraiant puru chi faghiat bene de bi passare una cosa ‘e oro e bastaiat un aneddu.
 
Pro sos ojos rujos, cando leamis calchi coppu de aera o b’aimis malighinzu, nos faghimis sos impaccos cun sa camomiglia tebia
B’iffundimis un’istratzitu, lu trippiaimis e nos lu ponimis in ojos, bi lu lassaimis un’iscutta e poi lu torraimis a iffundere.
Dolore ‘e ula
Pro su dolore ‘e ula sas mamas nostras nos faghiant biere su latte casdu cun su mele, primmu de nos che coscare.
 
Cando fumis romadiadas e leadas de frittu, nos faghiant ponnere un’iscutta manna sos pes in s’abba casda a cantu la podimis agguantare e luego nos faghiat bene.
 
Si faghiat iscasdire ene unu mattone ‘e furru, s’imboligaiat in d’un’istratzu de lana, si poniat in pettorras e i su casdu soviat su catarru.
Chie invece aiat su semen de linu, preparaiat sa pappina. Si faghiat buddire su semene fintzas a ottènnere, un’impastu cascu meda ca si che deviat inciumire totta s’abba. Custa pappina chi manteniat su calore,  si poniat in d’un’ipessie ‘e buscitta o s’isterriat in d’unu pannu russu e s’appoggiaiat a pettorras.
 
S’abba ‘e tuccaru ti faghiat che i sa manu ‘e Deu.
In d’una tatzitta si poniat a buddire unu odale de abba in ue si soviant duos cocciares pienos de tuccaru, si lassaiat accaddada fintzas chi faghiat sos bubullones, poi, daghi iffrittaiat appena, si iiat pianu pianu.
 
Si non bastaiat sa camomiglia, si frigaiat sa matta cun s’ozu tebiu.
In d’un’istezigheddu, s’iscasdiat s’ozu ‘e immanu, si faghiat coscare a matt’in astu sa pessone chi si sentiat male.
Sa chi frigaiat, cun sa man’abesta, s’iffundiat sos battoro poddighes, poi, cun d’unu movimentu lentu, premende ma non troppu, frigaiat s’ozu dai sutta s’imbiligu fintz’a sa ucca ‘e s’istogomo. Daghi finiat cavaccaiat sa matta cun d’un’istratzu de lana pro la tennere casda e li passaiat.
Sos bemmes
Como non s’intendet pius de pitzinnos cun sos bemmes, ma primmu, aggiummai sempre, sos  chi suffriant de dolore ‘e matta, fut ca giughiant sos bemmes.
M’ammento chi mama nos faghiat sa corallina. Mi mandaiat a la comporare da ue tia Maria Frantzisca chi la pesaiat a unzas e l’imbologaiat in d’unu pabileddu.
L’attiant dai Salighera, fut un’ipessie de lana ‘e contone  o paza marina chi creschiat in  sos iscoglios. Si preparaiat che i sa camomiglia, ma resustaiat pius oscura e bi cheriat tuccaru meda pro che la podet tragare ca fut rantziga che velenu.
Si deviat dosare ene, e non si nde podiat biere cantu cheristi ca fut tusconosa.
Sos porros
Pro sos porros s’impreaiat su latte de sa figu, chi si frigaiat bene subra e si lassaiat asciuttare. Si proaiat tantas bostas, ma non sempre nde ruiant.
Tando, s’andaiat a un omine chi a parallumene giamaimis Leperaju. In d’unu filu de rocchette, faghiat tantos nodos , cantos funt sos porros fossi nende calchi  pregadoria e daghi andaiat a campagna, che poniat su filu sutta a una pedra.
Daghi su filu si frazigaiat, sos porros nde ruiant.
Sa pertosse
Fut unu tusciu malu chi cupiat sas criaduras, chi a dogn’attaccu si nde sueraiant e lis mancaiat su repiru.
Naraiant chi faghiat bene a cambiare aria, tando ogni sero sa mamas, da intro ‘e idda che giughiant sos fitzos a punta ’e Cannedu pro lis faghere repirare aria ona.
 
Chie suffriat de pressione asta, si curaiat cun sa pigulosa chi si nd’acciapaiat a cantu nde cheristi.
Si faghiant buddire sas fozas e si iiat su decottu unu pagu ogni die.
Calicunu, pro faghere su decottu impreaiat puru sas fozas de olia.
Si invece, sa pressione fut bascia, si sutzaiat sa licuirizia.
 
Capitaiat a bostas de nos faghere calchi brujadura, chi mancari minore doliat meda, tando bi ponimis subra una fitta de patatu cruu, chi, si no ateru, l’iffriscaiat o, si no , bi passaimis appena ‘e ozu de immanu.
Si nos brujaimis in manos, nos la passaimis in sos pilos; naraiant chi gai non bessiant sas ampuddas, e fut beru.
 
Su piogu s’agattaiat a reu, ma non s’agattaiant sos remedios de oe, tando, si passaiat in sos pilos, un’istratzittu iffustu in petroliu, si passaiat s’ippiglioneddu fine e i su piogu nd’ischigliaiat pius fatzile. Pro su lendine, sas feminas si setziant in su sole, faghiant ponnere sa conca de sos fitzos in coa e, cun sas ungias de sos poddighes mannos, a un’a unu l’ischitzaiant.
 
Sutta sos pes, propiu in s’attaccadura ‘e sos poddighes, si frommaiant ipessie ‘e taglittos dolorosos  meda, tando mama soviat appena ‘e ozu poschinu o iscasdiat unu bicculu ‘e lasdu e nos lu passaiat: bidisti sas istellas, ma sanaisti immediatu.
 
 Sos isconzos
Capitaiat de ponnere male unu pè o de s’isconzare s’anca, su bratzu, unu bulzu….Pro custas cosas, nisciunu chiscaiat su duttore, ma s’andaiat a sa frigadora. In bidda bi nd’aiat  tres o battoro cun custa dode, capatzes de  ti ponnere a postu in duas, tres bostas.
Non aiant istudiadu, a bostas no ischiant mancu leggere e iscriere, ma, pro istintu e cun sa pratiga, frighende cun s’ozu e immanu casdu, pianu pianu, ischiant sistemare ogni cosa. In cambiu non cheriant nudda, ma las regalaiant.
 
Impreaimis s’azu ipperradu e bi lu frigaimis subra o, si no, cun s’ungia de su poddighe mannu bi faghimis una rughe, premende foste chi lassaiat su segnu, ma su malighinzu passaiat.
 
Pro sas venas varicosas, ma puru pro ateros probremas, s’attaccaiant sas ambesues.
Pro si las procurare bastaiat de intrare a ancas nudas in caschi riu o trainu, chi s’attaccaiant a sa sola.
Pro las attaccare a sas pessones chi nd’aiant bisonzu bi cheriat attinzione e pratica.
 
Unu bicculu ‘e lasdu bastaiat pro dare unu pagu ‘e sulovu.
 
Cando ruimis o nos attappaimis sa conca a calchi logu, nos bessiat luego su tzurumbone; pro nos los abbasciare bi poniant unu soddu e premiant foste.
 
Pro sas bessidas, sos iffogos, sas infiammatziones, su remediu fut sa pitiga. In sos ostos, nde creschiat fintzas troppu e non costaiat propriu nudda.
Si leaiant sas fozas e si pistaiant cun d’unu bicculu de linna in d’un’istezu de linna (linna cun linna).
Sa pappina chi nde resustaiat, si poniat in d’unu pannu russu e s’appoggiaiat in su puntu in ue bi fut su male.
 
Si preparaiat unu decottu cun sas fozas de olia e i su corzolu de s’avure, ma bi fut  puru chie impreaiat sas fozas de pitiga.
 
Pro sos pilinzones
In s’ierru faghiat frittu meda, tzertos manzanos de bennalzu e frealzu, cando nos nde pesaimis e nos accheraimis a carrela, idimis pendende dai sas teulas de sas cobesturas sos candelottos  de ghiacciu.
Cun su frittu nos bessiant sos pilinzones in pes e in manos: sos poddighes rujos e biaittos, s’uffiaiant e doliant, ma su malu fut su malighinzu chi non ti lasssaiat pasu.
Si curaiant, pro modu de narrere, ponzende sos pes a modde in abba casda meda in ue si soviant duos punzos de sale russu. Ma si faghiant puru impaccos cun su decottu de fozas de nughe.
 
Cando sos pitzinnos funt minores meda e pianghiant, chentza cumpendere it’aiant, sas mamas lis daiant sos cabijos de tuccaru: in d’una garzetta poniant unu odale de tuccaru, la ligaiant e resustaiat un’ipessie de cariasa. Sos pitzinnos appagados si cagliaiant.
Si non resessiant a andare ‘e su copus, sas mamas iffundiant in s’ozu unu rattu de pedrusimula e cun su runcu l’istimulaiant s’anu, fintz’a cando sa criadura si liberaiat.
Un’ateru remediu chi s’usaiat de frecuente, fut su lavativu. S’impreaiat una disa ‘e pira de gomma ruja che i sos mattones de furru, si pienaiat de abba tebia e sale o de camomiglia e si b’applicaiat una cannedda.
Su licuidu ‘e sa peretta (si giamaiat gai) si che premiat in s’anu e isgiuccaiat sas istentinas.S’effettu fut immediatu.
 
Si poi tottu custos remedios non serviant a nudda, bi fut sempre calicuna chi faghiat……..sa meighina ‘e s’oju.
 


2 commenti:

  1. Non hai idea di quante giornate passavo con la testa sulle ginocchia di mamma per liberarmi dai "priucu e lendine". Momenti interminabili, una vera tortura farlo sotto il sole cocente. E quanta pazienza pure lei, instancabile.
    Ciao, molti dei rimedi che citi li conosco.

    RispondiElimina
  2. Grazie, Lupo Cattivo; nel tuo commento confermi la nostra tradizione terapeutica. Alla prossima.

    RispondiElimina