domenica 10 giugno 2012

Unu dellittu terrorosu


Pariat ancora pius bella, cando, cun sas cadenas in sos bulzos, duos carabineris che la funt giuttende a presone, daghi su zuighe  aiat leggidu sa sententzia.
Fut asta, istrizile, bene fatta, sa cara ‘e prata, cun d’unu profilu perfettu chi pariat de un’istatua de mammaru bessida da unu liberu de aste greca; sos ojos frittos che ghiacciu, trapassaiant a dogn’ojada, sas laras de corallu lassaiant bidere sas dentes de madreperela e i su mogne bene fattu, cun duas tritzas russas de pilos nieddos, aggiunghiat unu trattu nobile a sa pessone sua.
Aiat trintachimb’annos, ma nde mustraiat deghe ‘e mancu.
Si fut istada ben’estida, invece de giughere in dossu cussos istratzos miseros, fut paffida una grande dama e, nisciunu, aiat potidu pensare chi s’aiat imbruttadu sas manos de sambene.
Si giamaiat Iperanscia  e aiat bocchidu sa mama, Maria Sevadora, in d’una  die ‘e maju fea e assoloppada, in sos primos annos de su millenoighentos.
Chentza mustrare perunu sentidu ‘e pentimentu, fut passad’ eretta; non si fut dignada mancu de dare un’ojada a totta cussa zentoria chi fut bennida fintzas dai sas biddas de affacca, pro assistere a sa cundenna.
Sa fama de essere sa giovana pius bella ‘e sa idda sua, aiat attiradu curiosos e pisigulos medas chi s’accuntentaiant de la mirare, setzida impassibile in sa gabbia. E solu calchi ossevadore attuadu, in cussa cara, bi podiat leggere isfumaduras de odiu e de ispreju, ma mai idere un’isganzada ‘e risu.
Pro tottu su tempus chi fut duradu su dibattimentu, aiant devidu giamare fintzas sos sosdados a Coste ‘e Assisi, pro cuntennere sa zente dividida tra, chie faghiat sa paste a issa e chie no e, chi, cun faeddos a sa cua, murrunzos, sinnos e boghes pesaiat busdellu. Una  die, chi duos si funt atzuffados,  su presidente, pesdende sa pascescia, aiat minettadu de  faghe’ sighire su protzessu a giannas serradas.
Una osta solu, Iperanscia  aiat ripostu a su zuighe.
Chentza abbaidare in cara a nisciunu, cun sos ojos fissos luntanu, faeddende a bogh’asta, in d’unu silentziu ‘e tumba, ca, sa zentoria, ch’aiat pienadu a intuppidura dogni chizone, pariat chi fut trattenzende fintzas su repiru, pro non pesdere mancu una peraula de s’accusada.
Issa aiat cunfessadu:
“Su manzanu, maridu meu comente s’est pesadu, mi che fut boghende dai domo cun fitzos mios, mi che cheriat imbolare in carrela cun su chi giughia in dossu ebbia.
No apo idu pius nudda, nè nudda apo cumpresu: che so intrada a coghina che una mancante e, dai su calasciu de  sa banca, apo leadu s’istillu e che so essida cun d’un’attappada de gianna.
Apo intoppadu zente meda, ma no apo idu a nisciunu, solu de  sambene funt pienos  sos ojos mios.
Sa postale  fut appena lenu ; cando so intrada, issa fut ficchida addainanti de sa credenza e si fut lighende su pannelleddu ‘e nanti. Comente s’abizat de me, cun sos ojos chi pariant brajas de fogu:
-Ite che faghes innoghe?- mi preguntat dura e poi unu frastimu malu.
E deo arrejolada a punt’e iscoppiare:
-No m’azis leadu nudda? Cando mi torrades su chi mi devides?-
Sicca est sa riposta sua:
-Nudda ti devo e nudda ti torro. Baediche dai domo mia.
E mi ostat sas palas  ponzende unu passu a s’ala ‘e sa banca.
No m’ammento né comente né cando, ma inzeghida dai s’odiu, apo comintzadu a istocchitzare, a sa zega, a ue essiat, essiat, accanida contra cussa…..chi non giamaia pius mama .
Issa che ruet setzida a un’ala de costazu in terra e deo, che una fera, cun totta sa fotza chi giughia in corpus, mi che li etto dai subra, no isco cantas bostas ch’ap’intradu s’istillu in sas carres suas.
S’at abboghinadu, no l’apo intesa.
Comente chi calicunu m’aeret ippintu, ca non fui pius in me, mi ficco, intendo una femina abboghinende in s’intrada de  sa gianna; deo puru mi peso a boghes paliende sos bratzos e che la giagaro.
In cussu mamentu , mi sero de su sambene, nde giughia su dossu e i sas manos pienas, non mi osto manc’a l’abbaidare, ma, ch’ando eretta a sa casemma de sos carabineris.”
A i custu puntu si fut cagliada e no aiat cheffidu dare peruna ipiegassione né pro si difensare né pro accusare e, a sas insistentzias de su zuighe, aiat ripitidu duas bostas:
“Già l’ischit issa, già l’ischit issa!”
E no l’aiat bessidu pius manc’un  ater’alenu.
Sa femina chi ch’aiat catzadu fut tia Lughia,  una ighnina, attia chi podiat aere si o no, una chimbantina ‘e annos, cumposta, totta estida de nieddu, cun sa cara bianca chi pariat ancora assucconada, giurat de narrere sa veridade trimulendesi e arrangendesi s’isciallu. Est issa sa  prima testimonza porrogada.
A sas preguntas de su zuighe ait ripostu:
“Deo isto affacca a  sa domo de sa povera mosta e che fui essende cun sa brocchitta pro mi attire s’abba, cand’ap’intesu unu lamentu longu chi a primu m’est passidu un’ orulu de animale iscannadu.
Paro s’origia pro iscustare metzus; unu degogliu malu, boghes e tzoccos cun d’unu lamentu chi faghiat tremere sas pedras, sighidu a pesdiscione, mi ponent su coro a bolare e mi ch’acciappo addainanti ‘e sa gianna abesta. Che tzacco sa conca appena e issa,
(e, pro indittare a Iperanscia, girat solu sos ojos a s’ala de sa gabbia)
che unu dimoniu essidu dai s’ifferru, cun sos ojos che duos titones de fogu, mi ch’at bogadu furiosa. In cussu mamentu l’ap’incosta e mi so fatt’a un’ala.
Solu daghi ch’est bessida sulende, tott’itzuffiada, robendesi sas manos bruttas de sambene in su pannellu ‘e nanti, cun sas ancas tremulendemi, coment’e imbreaga, so’ resessida a intrare.
Maria Sevadora fut isterrijada, cun sos bratzos abestos e i sas manos ipprammadas e deo mi so sinnada. In terra bi fut su sambene a trainu e non mi so accociada;  mi so’ giompida a conca, mi so pesada a boghes  e dai sa gianna apo abboghinadu “Accudide accudide a Maria Sevadora ant mortu. ”
Su zuighe  sighit cun sas preguntas.
E issa chi pariat a punt’a pianghere:
 “Pro sas animas de su pusgadoriu non mi preguntedas ateru, ca m’ammento ebbia chi at comintzadu a currere zente ‘e carrela e deo mi so dimajada.”
Su carabineri chi fut de piantone cando Iperanscia aiat tzoccadu in casemma, nde fut bessidu:
“Mi sono trovato davanti una furia e mi è sembrato di vedere un angelo vendicatore.”
Testimonzu bi fut puru su duttore: un’omine grande sabiu, onu, de iperientzia, ch’ischiat curare cun perissia, non solu sas maladias de su corpus, ma ischiat leggere in sa mente e in su coro, pro curare sas feridas de s’anima.
A su procuradore de su Re chi l’aiat preguntadu cale podiat essere istadu, segund’issu, su motivu ch’aiat iscumpigliadu sa mente de s’imputada e proite cun tant’odiu, aiat infieridu contr’a sa mama, pesende ogni peraula aiat ripostu:
“No creo bei  siat istadu unu motivu ebbia, ma deghe, chentu, milli, non l’amus a podere ischire mai. Prima de tottu sa mala ducassione ca, est creschida in d’una domo  de pudemias, sos esempios feos chi, dai cando est naschida , at retzidu dai sa mama e chi l’ant induridu su coro che i s’attalzu, sos mastrattamentos, su faeddu indezente ch’impreaiant tra issos, sa povestade ca, die pro die, deviat cumbattere cun su famine sou e de sos fitzos, sas infamias chi li sunt arrividas a origias, su maridu in terras anzenas; fintza sa bellesa li fut de pesu, tottu custas cosas postas a pare ant iscadenadu su riu imbrigliadu pro tantu tempus, chi che l’at tratzada a i cussu destinu malaittu.”
Nd’essit gai a pitzu un’istoria de miserias, de cundierras, de povestade, de mancantzia non solu de pane, ma de ogni bonu sentimentu, de assussegu e de paghe in d’una familia, in ue, cun s’aria, si repiraiat su rancore, su risentimentu, sa duresa, sa contrariedade, s’imbidia e non b’aiat trettu pro una peraula amorevole, pro un’ abbratzu. S’odiu fieru ebbia, ligaiat tottu sos chi che funt ruttos in cussa tragedia ch’aiat ippubuladu sa idda.
No aiat maravigliadu pius de tantu, ca tottu ischiant chi primu o poi, sa cosa si deviat imbruttare: de ciarras in giru, si nd’intendiant troppu.
Maria Sevadora, sa mama, aiat brincadu, in cussos tempos, tottu sas lacanas e, no aiat ancora degheott’annos, cando fut diventada s’amiga de unu nobile riccu, braghetti pudidu, chi l’aiat ingraidada e fatt’istrumare bostas medas.
Una testimonza aiat aggiuntu puru chi in bidda naraiant chi, calicuna de sas criaduras fruttu de su peccadu, fut bennida a su mundu, ma poi nisciunu ischiat ite fine aiat fattu.  
Sa sua, fut istada una vida iscandelosa de una femina pesdida, chentz’onore e chentza ritegnu.
Maria Sevadora si fut cojuada cun d’unu zappadore; ma pagu bi fut durada cun  cussu maridu butterigosu, rutzu e prepotente chi aiat mortu unu a istoccadas, ca l’aiat giamadu cun d’unu   parallummene.
L’aiant cundennadu a vida, ma nde fut bessidu a poi de vintiduos annos de galera e non fut cheffidu torrare a vivere cun sa muzere chi l’aiat pienadu ‘e corros.
E, non fut tottu, ca, de sa bellesa de sa fitza, cussa mama iscussiderada e illionzada, nde cheriat fagher negusciu cun d’unu preideru etzu, visciosu.
In sa domo chi fut naschida, Iperanscia, de mossos ranzigos, che nd’aiat devidu inguglire pius de unu; e, si a paste ‘e fora, fut bella che un anghelu, in su giasdinu segretu de su coro, invece   ‘e contivitzare fiores, contivitzaiat ispinas.
Si fut cojuada cun d’unu de una idda ‘e affacca, Matteu, ch’arrangiaiat paracuas, e chi, addaghi non bi la faghiat pius a campare sos fitzos, che fut andadu ramingu prima in Africa e poi in Merica.  Cando fut sutzessa sa disgrascia, fut in domo, ca si nde fut torradu  in presse e in coitta, appoi ‘e aeret retzidu zestas litteras pienas de calunnias contr’a sa muzere, accusada puru de esser raida dai atere.
Una testimonza bene infommada, aiat giuradu, chi cussas litteras, a su enneru, las ait imbiadas Maria Sevadora mala, infamadora, faulalza, imboligosa, pon’a pare, capaze ‘e tottu.
Sempre, a nada de sa matessi testimonza, cussu fut su chi nd’aiat fattu irare sa mesura de su rancore e de s’ira chi sa fitza aiat incubadu dai sempre e l’aiat postu s’istillu in manos.
Sos avvocados de s’accusa, fattende una reprensione chentza piedade, aiant pedidu pro Iperanscia, sa galera a vida; non li deghiat lastima, ca lastima no aiat proadu pro cudda mama chi l’aiat dadu sa vida. L’aiat morta chentza motivu perunu e perunu pentimentu aiat ancora mustradu: dai sos ojos suos non fut falada una lagrima.
Sa cundenna giusta pro issa fut chi ch’aeret finidu sos ossos in d’una zella, a sa sola, pro si penetire, pregare e pedire pesdonu a Deus, si non cheriat sa cundenna eterna a paliare fogu in s’ifferru. Si funt servidos fintzamenta de sa Bibbia, de s’istoria antiga greca e romana, pro la paragonare a sos pius crudeles assassinos.
Sos avvocados de sa difesa, s’aiant dadu cuidadu, non resessiant a cumprendere comente podiat   sa giustiscia  crere chi s’accusada aiat mortu sa mama sua, chentza unu motivu chi, invece  bi fut e mannu puru e tottu l’ischiant.
“Già est beru chi sa morte de unu babbu o de una mama pro manu ‘e sos fitzos, est fattu terrorosu  chi provocat s’ira ‘e Deus, ma, prima ‘e cundennare, bisonzat, non pro giustificare, ma pro cumprendere,  andare a fundu in  sa veridade.
Sos fitzos non bocchint sas mamas pro nudda e tando?
Pro cale motivu su coro de custa giovana est diventadu de pedra? Dimandadu bos l’azis?
Sa riposta est in tottu sas testimoniantzias chi amus intesu innoghe cun sas orijas nostras, propriu in custu logu e, pius, in sas chi no amus intesu, ca, calicunu “potente”, at tappadu sa ucca a chie ischit cosas medas e no  cheret chi s’ iscoberrant chissà cal’ateras brutturas chi, comente unu  punzone ant ifforrojadu s’anima e i su cheveddu de custa disgrasciada.
Solu una disgrasciada, prima ‘e un’assassina, devides giudicare, e i su destinu sou est in manos bostras. Bastante  sa vida, est istada pius bidriga che mama cun issa: como toccat a bois, ponidebos sa manu in sa cuscentzia”.
Tottu aiant iscustadu in silentziu sa sententzia:
“…otto anni, sette mesi, dieci giorni di detenzione…”
                                                       
 

Nessun commento:

Posta un commento