mercoledì 14 marzo 2012

Su neu

Primmu de comintzare s’operassione, s’assistente l’aiat nadu:
“Est una sasda comente a tie.
Gavinu fut unu duttore ancora giovanu, ma de grande iperientzia, chi aiat famu de giughere manos miraculosas, capatzidade e modos bellos, attentu e premurosu.
Leende su bisturi aiat ripostu:
“Ah! Bene , bene.”
S’interventu a su fidigu si fut presentadu unu pagu difficustosu, ma, grascias a Deu, fut andadu tottu ene.
Sa die appoi, a s’ora chi passaiant sos duttores, Frantzisca, in su lettu ancora cun sos flebbos, aberit sos ogios chi incronciant sos de su primariu chi la funt fissende.
Gavinu fut restadu subitu ammacchiadu dai sa cara  bianca che i sa prata, sos duos ojos nieddos lughentes, sos pilos ricciados e unu bellu neu in su cavanu mancu, chi la rendiat geniosa.
"M’ant nadu chi ses sasda che me, e in cale idda ses naschida?”
“Deo so tzitadina, so naschida in Casteddu. E vostè?”
“Deo so piaghesu.”
“Piaghesu! Mama mia puru”
“E ite  si giamat?”
“Si giamaiat Maria Pes.”
Gavinu si dipidit e torrat a s’istudiu, ca aiat ite faghere meda: s’incrasa deviat operare unu malaidu a su coro, e, cant’istat ippettende s’anestesista, cun su pensamentu, ogni tantu, torrat a su lettinu de Frantzisca;  cun insistentzia.
Fut unu pagu solovadu chentza cumprendere proite, non resessiat a s’ipiegare  su sentidu divesciu pro cussa malaida chi in fundu in fundu fut una che i sas ateras; ma sa die, non torrat a domo chentza preguntare sa caposala coment’istaiat sa giovana sasda.
Appoi chenadu, aiat s’abitudine de si setzere in su canapè  a si reposare leggende unu liberu, ma cussu sero, mancu una riga resessit a cumprire e, daghi si che coscat, cant’istat a leare sonnu, fut sempre meledende.
Frantzisca no istentat a sanare: un oju de riguasdu bi l’aiant tottu ca su primariu, ogni die si frimmaiat a l’arrejonare cun contivizu.
Cando l’aiant dimmissa, issa fut andada a s’istudiu de duttor Gavinu ca lu cheriat saludare e rengrassiare, ma mancari intro ‘e su coro sou unu pagu dipiaghida de no lu torrare a bidere, l’aiat fattu un’isganzada ‘e risu chi l’aiat illuminadu sa cara e issu non si l’at mai immentigada.
Né una né i s’ateru ischiant dare unu motivu ai cussu filu de simpatia, chi los aiat ligados cussas pagas dies; lassendesi si funt fintzas abbratzados e basados, comente ch’esserant istados connoschentes dai sempre.
Pro sas vacantzias, comente dogn’annu, duttor Gavinu, chi non aiat connoschidu su babbu  ca li fut mostu cando aiat pagos meses, torraiat  in  Sasdigna, a Piaghe in ue viviat ancora sa mama chi antzis lu cheriat cojuare cun d’una parente ricca.
Una die, appoi ustadu, Gavinu cun sa mama si funt setzidos in s’ostu a si buffare su gaffè, arrejonende e pisigulende in su friscu de sa besgula.
Gavinu tott’in d’una, li preguntat:
“Ma’, a la connoschiat  vostè una zesta Maria Pes?”
Coment’intendet cussu lumene, a sa mama li trimulat in manu sa tatzitta de su gaffè e i sos cavanos si faghent appena rujos.
Ma luego si cumponet e ripondet:
“E laite?”
“Ca apo operadu sa fitza.”
“Istaiat in carrela ‘e nanti, fut de sos de Fenugeddu, gai los giamaiant a parallumene, ca endiant fenuju e musta.”
“E deo a la connoschia?”
“No, non creo. No isco ite fine at fattu, non s’est bida pius”
Su fitzu s’abizat de cantu sa mama fut restada iffastada, faghet finta de nudda e cambiat rejone, ma pensat chi li cheriat cuare caschi cosa.
Gavinu, non mancaiat mai, ogni istiu, de visitare sa mama-titta e, difattis, unu sero andat a domo de tia Pedrutza e, coment’e sempre, li giughet su gaffè, su tuccaru e i sos biscottos.
Sa mama-titta lu cheriat bene che unu fitzu.
“Mi, non fettas che s’annu passadu. No mi oghes perun’iscuja, una die ti chezo innoghe a bustare, ti cogo sos culunzones cun sa bagna de petta ‘e aveghe comente piaghent  a tie.”
“Emmo già enzo. Chenabura ene andat?”
“Già andat bene, ma non istes fui fui.”
Sa mama-titta, fut battia dai pius de vint’annos e daghi sos duos fitzos funt andados a trabagliare in miniera, fut restada sola, in d’una domitta chi li fut toccada dai su maridu, si campaiat cun su filonzu e fattende tremattas.
Cando fut naschidu Gavinu, sa mama  fut rutta malaida e non giughiat latte, tando l’aiant dadu a tia Pedrutza chi fut giovana e sana e giughiat su latte a broccas: Gavinu fut creschidu sanu, biancu e ruju che una melarosa, rassu chi pariat unu itelleddu.
Cando dutto’ Gavinu, fut andadu a bustare, s’abba fut già uddende in su furreddu e i su fiagu de sa bagna ch’aiat fattu  si ch’intendiat fintzas  in carrela.
Cosas de narrere nd’aiant medas, ca tia Pedrutza ischiat tottu sos pisigulos de sa idda e a dutto’ Gavinu li piaghiat a preguntare de unu e de s’ateru.
Finende de mandigare sa timbada e linghendesi sas laras, Gavinu aiat nadu:
“Fui dai meda chentza mi faghere una mandigada goi.”
E tia Pedrutzza: “Cant’isto preparende su gaffè, si fusti bonu, ti ettaisti in su canapè a ti reposare, tantu, cun su casdu ch’est fattende, a ue cheres andare?”
Duttor Gavinu, non si faghet pregare. Fut comente ch’esserat istadu in domo sua e s’imbracconat in su canapè afacca a su bascone.
A unu zestu puntu li narat: “Tata Pedrù’, tres meses faghet, apo operadu sa fitza de una piaghesa.”
“E de chie?” “De una zesta Maria Pes, a la connoschiat?”
Tia Pedrutza, chi fut addainanti de sos furreddos, a s’intesa de cussu lumene, addritzat unu pagu s’ischina, unu movimentu minimu, ma Gavinu si nd’abizat.
“Emmo, fut una tribulada chi chiscaiat fenujeddu e musta. L’aiant bogada a raida, ma primmu de naschere su busdu…
Coment’intendet sa peraula “busdu”  duttor Gavinu s’ammentat “Franca Pes, si naraiat  de Pes che i sa mama”
…fut ipparida e in bidda non si nd’at ischidu pius nudda, sosta che sale in abba.”
Sa riposta non l’accuntentat, s’istintu l’ippinghet a sighire sa rejone
“Cussa giovana ch’apo operadu, m’aiat nadu chi fut naschida in Casteddu.”
“Ah!  Tando fut feminedda.”
Poi si cagliat, ma issu , l’abbaidat fissu ippettende ch’aeret sighidu.
Tia Pedrutza, frighendesi sa barra cun sa manu, pariat indezisa si narrere o no narrere.
“Corome’, pro more ‘e Deu, no m’iscopies cun mama tua.”
“E ite b’intrat mama in custa rejone?”
“Giurami chi no ti essit manc’un alenu.”
Gavinu fut in sas ipinas:
“Como però chez’ischire…”
Tia Pedrutza faghet unu repiru longu, pariat impudada  de su chi che-li fut bessidu.
“Primmu de naschere tue, in bidda aiat comintzadu a s’ipasghere sa oghe chi babbu tou, chi fut podestà riccu e timidu, aiat ingraidadu a Maria Pes.
E primmu ch’esserat iscoppiadu s’iscandalu, mancari sutta sutta, in bidda l’ischiant fintzas sas puddas, si bi funt postas sas monzas, chi in dogni modu aiant chiscadu de la cumbinchere a atzettare su inari (e naraiant chi fut meda) chi babbu tou li cheriat dare, bastet de si ch’esserat andada da idda e s’aeret tappadu sa ucca.
Ma sa ucca no si l’at tappada anzis…
Maria Pes, fut bella giovana, geniosa,  ducada, ma briosa.
Offanedda, l’aiant pesada sas monzas, ca su babbu, chi che trabagliaiat in Germania, non si nde fut potidu occupare.
Ischiat leggere e iscriere ca l’aiant mandada a iscola e l’aiant imparadu a recramare.
A sos battosdigh’annos, sas monzas l’aiant mandada a teracchedda a una familia comente si toccat.
Sa tribulada non ischiat nudda de su mundu e, cando andaiat a su riu a samunare e bessiat a faghere sos cumandos, daiat troppa cuffidentzia a tottu e calicunu, cun caschi francu, si nd’approfittaiat.
Sos padronos tando che l’aiant bogada fora, sas monzas no l’aiant cheffida e Maria Pes aiat comintzadu a pesduliare peri sas campagnas, chischende gioga, fenujeddu e musta pro si campare.
Babbu tou puru, si nd’est aprofittadu e, daghi est bennida raida, creiat de si chel’iscatzare paghendela, ma issa non cheriat dinari, cheriat ch’aeret reconnoschidu sa criadura, dendeli su sambinadu ostru.”
A Gavinu non li fut bessende mancu unu tunciu, iscustende pariat un’istatua de mammaru.
“Maria Pes, chi non fut pius cudda pisedda ducada de primmu, pariat un animale cando calicunu chiscat de li leare su crionzu, ogni manzanu, si che piatzaiat addainanti ‘e su postale de su palattu ostru e babbu tou e mama tua funt brivos de s’accherare a gianna de carrela, ca issa che una pibera, lis abboghinaiat tottu su chi li eniat a bene, fut un’iscandalu continu; una die aiant giamadu sos carabineris chi che l’aiant giutta a presone. Daghi nde fut bessida, fut pius fiera ‘e primmu, chischende su dirittu de sa criadura a aere su sambinadu de su babbu.
Poi est sutzessu su ch’est sutzessu..”
“E ite?”
“Sa disgrascia de babbu tou.”
“Non nde fut ruttu dai caddu?”
“Gai aiant fattu crere a sa zente, ma…”
“Ma?...”
“Ma sa veridade est chi l’aiant acciappadu mostu cun su dossu a modde in s’oru de su riu, sa conca ischeveddada da unu crastu, a cara a terra.”
“E i su caddu?”
“Su caddu fut pasculende affacca. Dai sa die Maria Pes est iparida e no si nd’at ischidu pius nudda.”
“Ohi! Ite so intendende.”
“Mama tua dai su dolore e dai sa zantara nd’est  rutta malaida.”
“Laite sa zantara?”
“Ca custa rejone fut in bucca a tottu, fintzas fora ‘e idda: babbu tou fut connoschidu meda. Nd’ant iscrittu e nadu pagu de cosas, beras e falsas; chie faghiat sa paste a issa, chie a babbu tou, chie la narait cotta, chie la naraiat crua.
Ch’aiant fintzamenta misciadu sa pulitica, naraiant chi a Maria Pes l’aiant pagada sos busciviccos pro arruinare a babbu tou, chi no fut beru nudda, chi fut faula chi  fut issu chi l’aiat ingraidada, e chie lu podiat giurare cun d’una pesdularia che i cussa..”
Gavinu serrat unu mamentu sos ojos e li paret de idere su restrattu de su babbu chi sa mama teniat subra su comodinu: issu puru giughiat unu bellu neu in su cavanu mancu.

2 commenti:

  1. Ciao Teresa! per me è interessantissimo questo blog!
    Purtroppo dovrò sforzarmi un pò perchè il sardo non lo conosco proprio. Però adoro le lingue e sono una curiosona quindi, anch'io, ti seguirò volentieri :-)
    Vaty

    RispondiElimina
  2. Teresa, simpaticissima! Mi unisco volentieri anche se il sardo per me è lingua straniera! Conosco l'inglese, il francese, un po' il tedesco, qualcosa di napoletano, oltre che di romano... ma ho un paio di amiche sarde, che purtroppo non vedo spesso. Io cerco di arrivare dove posso, ma farò un copia e incolla e me le faccio tradurre!!!!

    RispondiElimina